After June 1984, as the Kharku Movement gained momentum in response to the Indian Army’s attack on the Golden Temple, Bhai Sukhwinder Singh Shindu, also known as KC Sharma (Karam Chand Sharma), emerged as one of its earliest and most committed participants. A dedicated member of the Delhi Group—also referred to as the Jinda-Sukha Group—of the Khalistan Commando Force, Bhai Sukhwinder Singh played a significant role in the Kharku movement. Before Operation Blue Star, he was an active member of Sant Jarnail Singh Khalsa Bhindranwale’s Jatha, where he was not only a devoted follower but also one of Sant Bhindranwale’s most beloved Singhs.
Birth and Early Life
Bhai Sukhwinder Singh was born in 1964 to Mata Gurnam Kaur and Bhai Harbhajan Singh, a farmer, in the village of Kot Mohammad Khan, Tarn Taran district. He was the third of seven siblings. His elder siblings were Paramjit Kaur and Tarsem Singh, while his younger siblings included Sukhwinder Kaur, Lakhwinder Kaur, Gurpal Singh, and Ranjit Kaur.
From a young age, Bhai Sukhwinder Singh had a knack for shooting targets with guns and was known for his love of speed. He would often ride his motorcycle at incredible speeds, which became part of his adventurous personality.
One day, during the wedding of his aunt’s sister-in-law, his family asked him to deliver some clothes to the wedding house in Tarn Taran city, around 34 kilometers for the round trip. Riding his Royal Enfield Bullet, Bhai Sukhwinder Singh covered the distance and returned home in just 25 minutes. His family was left shocked at how quickly he managed to complete the trip.
Beginning of Kharkoo Life
Bhai Sukhwinder Singh became a part of the Kharku Movement during the Dharam Yudh Morcha. He was personally accepted into Sant Jarnail Singh Khalsa Bhindranwale’s Jatha. Bhai Sukhwinder Singh shared a strong friendship with Bhai Gurinder Singh Bhola from Tarn Taran, a brave Kharkoo who had been arrested in the Manchanda murder case. Bhai Bhola played a key role in introducing Bhai Sukhwinder Singh to Sant Bhindranwale, who, recognizing the warrior spirit in young Sikhs, welcomed him into his Jatha during the Dharam Yudh Morcha.
Bhai Sukhwinder Singh was a trusted member of Sant Bhindranwale’s inner circle, always ready to stand up against those who wronged the Sikh community. He was part of a group that carried out missions to punish those who were guilty of committing atrocities against Sikhs, especially human rights violators and officials responsible for the fake encounters and killings of Sikh youths.
Ludhiana SSP DR Bhatti Case
On September 13, 1981, Ludhiana SSP DR Bhatti, along with Dalbir Singh Mangat (DIG Patiala Range), attempted to arrest Sant Bhindranwale in connection with the assassination of Lala Jagat Narain on September 9, 1981. The operation took place in the village of Chando Kalan in Hisar, Haryana, but Sant Bhindranwale managed to escape, and Bhatti failed in his mission to capture him. SSP DR Bhatti, known for his extreme Hindu nationalist views, was determined to gain fame by arresting the Sikh leader. Frustrated by his failure, Bhatti retaliated by burning buses belonging to the Damdami Taksal, destroying copies of the Sri Guru Granth Sahib (SGGS), and committing atrocities against Sikh villagers in the area.
Sant Bhindranwale willingly surrendered to the authorities on September 21, 1981, at Chowk Mehta. During his time in police custody, SSP DR Bhatti was involved in questioning Sant Ji. Despite being released, DR Bhatti’s name was added to the Kharkus’ hit list due to his role in the Chando Kalan incident and Sant Bhindranwale’s arrest.
On September 21, 1983, Bhai Jasbir Singh Kuku (Rode, Moga), along with two other Singhs, carried out an attack on DR Bhatti outside his office in Ludhiana. While Bhatti was hit by bullets in his back, he survived due to his bulletproof vest. However, his gunman, Bhupinder Singh, was killed in the attack.
In retaliation, the police raided the homes of active Kharkus across Punjab. Bhai Sukhwinder Singh Shindu was among the suspects on their list. During one of these raids, the police came to Bhai Sukhwinder Singh’s house, but he managed to escape arrest.
At the time Bhai Sukhwinder Singh often stayed with the Jatha of Sant Bhindranwale, along with Bhai Mathra Singh, at Sri Darbar Sahib, where he actively participated in actions aimed at resisting the oppression faced by Sikhs.
Inside Darbar Sahib during Operation Blue Star
Bhai Sukhwinder Singh Shindu was present inside Sri Darbar Sahib during the army invasion of 1984 and fought alongside his fellow inmates, including Bhai Mathra Singh, and others, until June 5, 1984. As the battle neared its end, Sant Bhindranwale, on the advice of the situation, instructed Bhai Shindu and Bhai Mathra Singh to leave Sri Darbar Sahib and continue their journey toward the future Sikh Armed Struggle.
Bhai Shindu made his exit from the back side of the Akal Takht, entering a nearby house where he changed his clothes and wore shoes over his bare feet. When the curfew was lifted, he carried a gas cylinder on his shoulder and moved through the bazaar. Although the army stopped him twice, he managed to convince them by claiming he was a local resident heading home to fuel his kitchen gas cylinder.
To escape from Amritsar, Bhai Shindu entered another house, where he explained his situation to the family. He took a woman and her child along with him and, when stopped at army checkpoints (Nakkas), pretended that they were a couple heading out of the city for the child’s medical treatment.
This clever escape allowed Bhai Shindu to leave Darbar Sahib and Amritsar. He made his way toward the next phase of the Sikh Armed Struggle for Khalistan, seeking revenge for the army’s attack on Sri Darbar Sahib. A few days later, he reached Delhi, where he and Bhai Mathra Singh joined forces with Bhai Sukha and Bhai Jinda to form the ‘Delhi Group.’ Together, they vowed to punish those responsible for the atrocities committed against Sikhs.
November 1984 – Eyewitness of Sikh Genocide
A few weeks after Operation Blue Star, Bhai Shindu and Bhai Mathra Singh arrived in Delhi, where they stayed at the house of Bapu Sawaran Singh Chajjalwadi (father of Shaheed Bhai Surjit Singh Painta) through the reference of Bhai Harjinder Singh Jinda Gadli. During their stay, they began planning the next steps for the Sikh Struggle, intending to continue the fight for justice after the martyrdom of Sant Bhindranwale. It was during this time that Bhai Shindu cut his hair and adopted the name ‘Karam Chand Sharma’ or ‘KC Sharma,’ which would later become a symbol of terror for the Indian authorities.
Within just four months of Operation Blue Star, Indira Gandhi was assassinated by two Sikh bodyguards. Following her assassination, a state-sponsored Sikh genocide erupted across India, with Delhi being the epicenter of the violence. During this tragic time, Bhai Shindu and Bhai Mathra Singh were still at Bhai Surjit Singh Painta’s house. As the violence escalated, Bhai Mathra Singh also cut his hair for safety and to avoid identification as a Sikh amid the ongoing attacks.
Bhai Sukhwinder Singh Shindu, now known as KC Sharma, and Bhai Harwinder Singh (Bhai Mathra Singh) took a stand to protect their colony from a Hindu mob. They rallied the local Sikh residents, armed them with whatever household items they could find, and led the defense against the rioters. In this struggle, 16-year-old Bhai Surjit Singh Painta played a courageous role in defending the Sikh community in the colony.
Delhi Group (Jinda-Sukha Group)
Following the Sikh Genocide of November 1984, Bhai Shindu and his comrades found themselves naturally compelled to take action. They began searching for the perpetrators of the genocide in Delhi, planning to hold them accountable through assassination. By this time, a group of Kharkus had emerged, consisting of individuals who either survived Operation Blue Star or joined the movement to seek revenge for it. This group came to be known as the ‘Delhi Group,’ later referred to as the ‘Bhai Jinda-Sukha Group,’ which became renowned for its significant contributions to the Kharku Movement.
At the time, the group was equipped with a limited arsenal, including two carbine guns and two .38-bore Special American-made revolvers, which had been provided by Sant Bhindranwale. These weapons were kept in Delhi for the group’s operations. The members of this group included Bhai Daljit Singh Bittu, Shaheed Bhai Harjinder Singh Jinda, Shaheed Bhai Sukhdev Singh Sukha, Shaheed Bhai Baljinder Singh Raju, Shaheed Bhai Sukhwinder Singh Shindu (KC Sharma), Shaheed Bhai Harwinder Singh (Mathra Singh), Shaheed Bhai Surjit Singh Painta, Bhai Gursharn Singh Gamma, Bhai Ranjit Singh Kukki Gill, and many others. The planning of the group’s operations was spearheaded by Bhai Daljit Singh Bittu and Bhai Mathra Singh.
Over time, the Delhi Group became an integral part of the Khalistan Commando Force, aligning itself with the Jathebandi’s objectives.
Lalit Maken Assassination – 31st July 1985
Following the Sikh Genocide of November 1984, Bhai Shindu’s ‘Delhi Group’ compiled a list of individuals responsible for the atrocities against Sikhs and began targeting them for assassination, following Sikh rituals. The group carried out covert operations, executing the culprits one by one, always maintaining their anonymity and avoiding capture. Bhai Surjit Singh Painta, a 16-year-old from Delhi, played a crucial role in locating the culprits, using his knowledge of the city’s streets.
One of the primary targets was Lalit Maken, a Member of Parliament in South Delhi, who was one of the key figures behind the 1984 Sikh Genocide. The responsibility for carrying out the operation was assigned to Bhai KC Sharma, Bhai Ranjit Singh Kukki Gill, and Bhai Sukhdev Singh Sukha. With the help of Bhai Surjit Singh Painta, they traced Maken’s residence to L/106, Kirti Nagar, in South Delhi.
For several days, Bhai KC Sharma and Bhai Kukki kept a close watch on Lalit Maken’s routine, tracking his movements both day and night.
On the morning of 31st July 1985, at around 8 am, Bhai KC Sharma, Bhai Ranjit Singh Kukki Gill, and Bhai Sukhdev Singh Sukha positioned themselves outside Maken’s house. They inquired with the servant, asking to meet Maken regarding a government loan. Bhai Kukki, carrying a sten gun on his shoulder, and Bhai Sharma and Bhai Sukha, both armed with pistols, were mistaken by the servant as police officers in plain clothes. The servant informed them that Maken would be available at 10 am and asked them to wait until then.
While waiting, Bhai KC Sharma helped select mangoes from a street vendor for Gitanjali, Maken’s wife, and casually inquired when Maken would come out.
At 10:30 am, Maken emerged from his house, accompanied by his party worker, Balkrishnan, as he made his way to his car, which was parked on the other side of the road. As Maken walked toward the car, Bhai KC Sharma, Bhai Kukki, and Bhai Sukha opened fire. Maken was injured, and in a desperate attempt to reach safety, he ran back to his house. His wife, Gitanjali, tried to intervene, but she too was shot in the process. Both Lalit Maken and his wife, Gitanjali, succumbed to their injuries, and party worker Balakrishnan later died in the hospital.
Following the successful operation, all three Kharkus swiftly escaped the scene on their scooter, leaving the area undetected.
Police Brutalities on the Family
After the actions in Delhi, Bhai Sukhwinder Singh Shindu, also known as Bhai KC Sharma, returned to Punjab to continue his mission. However, his family faced constant harassment and brutality from the police. The CRPF had set up camps in nearby villages, including Dhotian, Dehra Sahib, and Khawaspur, where they frequently raided homes and terrorized the local Sikh community.
On one occasion, Bhai KC Sharma visited his family’s home to see his newborn nephew. However, he stopped at the doorstep and did not enter the house. When his family asked him why he did not come inside, he replied, “When the police will force you to swear on whether I’ve visited or not, I don’t want you to be put in a position where you’re forced to take a fake oath.”
This was Bhai KC Sharma’s last visit to his home before his martyrdom. The police continued to torment his family throughout his life, and their harassment persisted even after his sacrifice.
Assassination of SSP Brar and SP Gill –14 December 1987
In 1986, DGP Julio Francis Ribeiro’s “Bullet for Bullet” policy intensified the crackdown on Sikh youths. SSP Avinder Singh Brar and SP Kanwal Ranbir Singh Gill, both notorious for their brutal actions against Sikhs, were key enforcers of this policy. Brar, 33, and Gill, 31, were responsible for numerous fake encounters and extrajudicial killings, particularly targeting those suspected of supporting the Khalistan movement. Despite warnings, their oppression continued, making them prime targets for retaliation by Kharkus. On December 14, 1987, both were assassinated in Patiala by Kharkus, including Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala and Bhai Sukhwinder Singh Shindu (KC Sharma), in a meticulously planned attack. The event sent shockwaves through the administration, demonstrating the Kharkus’ ability to strike at the state’s security apparatus with precision.
Rajasthan Incident
During their days in hiding, Bhai KC Sharma (Sukhwinder Singh Shindu) and his group often traveled from state to state for various Kharku actions. On one such occasion, Bhai KC Sharma, along with two of his fellow inmates, was traveling from Ludhiana to Bombay in an old Fiat car. When they reached Rajasthan, police had set up checkpoints to catch smugglers. As they approached Udaipur, the police stopped their car for a search.
The group was carrying two .455 revolvers—one with Bhai KC Sharma’s inmate, and one stored in the car’s dashboard. When the police officer began searching Bhai KC Sharma’s inmate, he found some bullets and aggressively demanded an explanation. Without hesitation, the inmate calmly replied, “These are tablets…” The officer, frustrated with the response, slapped him. In an instant, Bhai KC Sharma pulled the revolver from the dashboard and shot the officer. His fellow Singhs joined the action, opening fire on the remaining police officers. The policemen fled in panic, and Bhai KC Sharma sped away from the scene.
The incident occurred around midnight. As they sped away at high speed, the car lost control on a sharp turn and skidded, eventually rolling over. One of Bhai KC Sharma’s inmates was thrown out of the car, while Bhai KC Sharma and another inmate were trapped inside as the car tumbled into a ditch. The accident left Bhai KC Sharma with a fractured backbone, rendering him immobile and in excruciating pain. Despite his severe condition, he told his fellow Singhs, “Find the weapon and shoot me, I can’t move anymore.” But they responded, “Brother, we will die together.”
Unable to locate their weapons in the darkness, the three Singhs managed to carry Bhai KC Sharma to the highway. They tried to get a lift from passing vehicles but were met with rejection. Eventually, they came across a Sikh household, where two women came forward to help. The women arranged for the Singhs to get a lift in a truck.
The truck driver, a young Punjabi Sikh man, learned of their situation and offered his assistance. Bhai KC Sharma was laid in the back of the truck’s cabin, while the other two Singhs portrayed themself as truck helpers. Along the way, the truck passed through several police checkpoints, but due to Guru Sahib’s grace, they were not caught. At one checkpoint, a police officer grew suspicious and said, “I suspect these are the men we’re looking for.” However, Bhai KC Sharma’s inmates managed to deceive the officers, moreover Police were looking for a different vehicle—a Fiat car.
After crossing the Rajasthan border, the truck driver grew fearful and refused to continue. Undeterred, the Singhs thanked him and continued their journey. One inmate took a bus, while the other carried Bhai KC Sharma on his shoulder. After walking about 3 kilometers, they reached the nearest railway station and, eventually, made their way to Bombay (Mumbai).
Search Warrant by Four States Police
After reaching Bombay, Bhai KC Sharma’s inmate was admitted to a hospital. He stayed there for a month, but due to security concerns, Bhai Sahib left the hospital before fully recovering and took shelter in a relative’s house in Bombay.
Upon hearing news of the accident, Bhai Sahib’s parents traveled to Bombay to check on his well-being. The police traced their steps and followed them to Bombay, raiding the relative’s house. They arrested Bhai Sahib’s parents along with other relatives. At that time, Bhai Sahib had already reached Amritsar. There, he was admitted to the hospital for about 15 days until he was well enough to walk.
During this period, all Singhs of the Khalistan Commando Force, including Bhai Sahib’s closest friend, Bhai Mathra Singh, urged Bhai Sahib to go abroad. They even arranged for a passport under the name of ‘Karam Chand Sharma.’ Bhai KC Sharma did go to the airport, having completed all the visa and ticket formalities. However, at the last moment, he refused to board the flight and returned instead.
Meanwhile, the police in four states continued their search for Bhai Sahib, linking him to several major cases, including the assassinations of Lalit Maken, Arjan Dass, and General Arunkumar Shridhar Vaidya in Pune, as well as bank robberies in Delhi, the shooting of a Rajasthan police inspector, and other pre-Operation Blue Star cases. The police forces from Rajasthan, Maharashtra, Delhi, and Punjab each placed a reward on Bhai Sahib’s capture.
Police continued raiding the homes and relatives of Bhai Sahib. His younger brother, Gurpal Singh, faced immense torture at the hands of the Amritsar police. He was arrested and interrogated at Mal Mandi in Amritsar, where he was subjected to electric shocks. Due to the severe torture, Bhai Gurpal Singh endured significant physical hardship and was unable to perform regular work.
Assassination of Police Touts
In 1986, when DGP Ribeiro assumed office as the Director General of Police (DGP) in Punjab, he introduced a covert infiltration strategy to weaken the Kharku Movement. This new initiative, known as the ‘Black Cats,’ was designed to infiltrate Kharku Jathebandis. Many Singhs were either arrested or martyred in police encounters as a result of the sabotage carried out by these informants.
On 31 August 1987, Bhai Harjinder Singh Jinda and Bhai Satnam Singh Bawa were arrested at Gurdwara Majnoo Da Tilla in Delhi. Upon learning that the police had an informer within the movement, Bhai KC Sharma took swift action. He tracked down the police tout, recorded his confession, and then eliminated him according to Kharku rituals.
Dalbeera – Police Black Cat
In the final days of Bhai KC Sharma, a double agent named Dalbeera fully turned into a Punjab Police ‘Black Cat.’ He became part of DGP Ribeiro’s covert infiltration force. Dalbeera, a former Assistant Sub-Inspector (ASI), had been dismissed from his police position due to his involvement in a drug cartel. After his dismissal, he infiltrated Kharku Jathebandis, providing critical inside information to both the police and the Kharkus. He gained deep knowledge of the movement’s strategies and the identities of various Kharkus, leading to the arrest and martyrdom of many Singhs. As a result of his actions, Dalbeera became an invaluable asset to the police, and they reinstated him in service, granting him significant power.
As the Kharkus became aware of his double-dealing, Dalbeera came under the direct control of DGP Ribeiro. As per Ribeiro’s “Bullet for Bullet” policy, he gave Dalbeera considerable power, enabling him to carry out brutal acts, including the assassination of Sikh youth based merely on suspicion of their involvement in the Khalistan Armed Movement, either directly or indirectly.
In the final days of Bhai KC Sharma, a group of Kharkus, while near PGI Chandigarh, noticed Dalbeera passing by twice in a police jeep. Suspicion grew among the Singhs, and a plan to eliminate him was soon set in motion. Bhai KC Sharma agreed, saying, “If he comes again, we will take action.”
However, shortly after, Dalbeera sent a message to Bhai KC Sharma’s house, stating, “We are old friends, I will not stand in your way, and you may not harm me.” Despite this, Dalbeera continued his sabotage, and the threat he posed remained.
Shaheedi – 27 February 1988
On the Saturday afternoon of 27 February 1988, Bhai Sukhwinder Singh Shindu (KC Sharma), Bhai Harinder Singh Bunty, and Bhai Darshan Singh Malha were stopped at a bus stop in Sector 16, near the Government College for Girls. Police Cat Dalbeera, who was in civilian clothes, passed by and recognized Bhai KC Sharma and Bhai Bunty. He returned to stop his vehicle near the three Kharkus and greeted them as though meeting old friends. The Kharkus were unarmed at the time.
As Dalbeera approached, he suddenly opened fire, shooting all three Kharkus.
Passersby, as well as a flying squad from the Chandigarh police, initially mistook Dalbeera for a militant when he emptied his gun into Bhai KC Sharma. As the Chandigarh police chased him, Dalbeera managed to escape by flashing his police identity card and taking refuge at DGP Ribeiro’s official residence, which was located nearby.
The following day, a triumphant DGP Ribeiro declared at the Secretariat that a “spotters’ party” from the Punjab Police Special Task Force (Police Cat Army) had eliminated the three Kharkus.
Aftermath
Bhai Sukhwinder Singh Shindu (KC Sharma) and Bhai Harinder Singh Bunty attained martyrdom on the spot. Bhai Darshan Singh Malha, though severely wounded, was taken to the hospital by the Chandigarh police.
The Antim Sanskar (final rites) of both martyrs was carried out by the father of Bhai Harinder Singh Bunty, a resident of Ludhiana City, with the assistance of his connections to the Deputy Commissioner of Ludhiana. The entire ceremony was held under the strict surveillance of the police.
The following day, their ashes were scattered in the Nilo River of Ludhiana, once again under police supervision.
End of Dalbeer Terror –19 August 1988
Months after the martyrdom of Bhai Sukhwinder Singh Shindu (KC Sharma), Dalbeera met his fate. For his role in the assassination of Bhai Sukhwinder Singh Shindu, Dalbeera was rewarded with a substantial sum of ₹1 lakh, along with two out-of-turn promotions, a jeep, and two armed guards with Sten guns. Unofficially, he was also given a Maruti and a Fiat. Dalbeera was posted in Patiala, with no specific daily duties, but his unofficial jurisdiction extended across all of Punjab and even to neighboring states.
Dalbeera exploited his position to its fullest, accumulating wealth through extortion, kidnappings, and various killings, all under the guise of Kharku operations. His criminal activities became widely known, and complaints against him poured in for his ruthless exploitation of power and the illegal profits he garnered. His refusal to share the booty of his illegal dealings led to numerous confrontations, even with the police.
Eventually, the pressure from multiple complaints forced the authorities to investigate Dalbeera. On 19 August 1988, he was called to Patiala Civil Line for questioning. During this investigation, Dalbeera got into a violent argument with his criminal associates, SSP Sital Das and SPD Baldev Singh Brar—both of whom were notorious for their role in the extrajudicial killings of hundreds of Sikh youth. In a fit of aggression, Dalbeera shot both SSP Sital Das and SPD Baldev Singh Brar, before turning the weapon on himself.
The deaths of these police officials, who were known for their brutal acts against Sikhs, marked the dramatic and violent end of Dalbeera’s terror reign.
Written by the Editor and Admin of June84.com with brief reference from Purja Purja Kat Marae (2010), by Bhai Baljit Singh Khalsa
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦੁ ਉਰਫ਼ ਕੇ. ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਂ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦੁ ਉਰਫ਼ ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਈ ਜਿੰਦੇ-ਸੁੱਖੇ ਹੋਰਾਂ ਵਾਲੇ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਹੀਰਾ ਸੀ। ਇਸ ਅਨਮੋਲ ਹੀਰੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਹੀਰਿਆਂ ਦੇ ਜੌਹਰੀ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਰੰਭਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦੁ ਵੀ ਭਾਈ ਜਿੰਦੇ-ਸੁੱਖੇ, ਰਾਜੂ ਤੇ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਪਤੰਗਿਆਂ ਦੇ ਉਸ ਕਾਫਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਜੋ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣਾ ਵਜੂਦ ਝੋਕ ਕੇ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੀਤੀ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸ਼ਮ੍ਹਾ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਮੰਡਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ
ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1964 ਦੇ ਵਿੱਚ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਧੀਨ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਭਾਈ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਿਹ ਵਿਖੇ ਬੀਬੀ ਗੁਰਨਾਮ ਕੋਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦੋ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਆਪ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਚਾਰ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੋਰ, ਲਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਕੋਰ ਸਨ। ਆਪ ਸੱਤ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪ ਜੀ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ `ਤੇ ਸਨ।
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਸੀ। ਦੂਜਾ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਭੂਆ ਦੀ ਨਨਾਣ ਦਾ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਆਹ ਸੀ ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਲ ਭੇਜਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਪ ਇਨਫੀਲਡ (ਬੁਲੱਟ) ਮੋਟਰ-ਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਕੱਪੜੇ ਲੈ ਕੇ 34 ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਪੰਧ ਤੈਅ ਕਰ ਕੇ 25 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ।
ਖਾੜਕੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ
ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਭਾਈ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੋਲਾ ਨਾਂ ਦਾ ਜੁਝਾਰੂ ਵੀਰ ਜੋ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੋਏ ਮਨਚੰਦਾ ਕਤਲ ਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨਿੱਘੇ ਸੰਬੰਧ ਸਨ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਭੱਟੀ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜਿੰਦੇ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਛਾਪਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਆਪ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਨਾ ਆਏ।
ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।
ਜੂਨ 1984 ਧਰਮ ਯੁਧ ਵਿਚ ਸੇਵਾ
ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਕਹਿਰੀ ਹਮਲੇ ਸਮੇਂ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਥੋਂ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਬੇਵਸ ਹੋਣ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਸਫ਼ਾਂ ਚੀਰ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲੇ। 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਓਥੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਆਪ ਇੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜੇ। ਓਥੋਂ ਕਪੜੇ ਬਦਲ ਕੇ ਪੈਰੀਂ ਜੋੜਾ ਪਾ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਰਫ਼ਿਊ `ਚ ਢਿੱਲ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਗੈਸ ਸਲੰਡਰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲ ਤੁਰੇ। ਫ਼ੌਜ ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਰੋਕ ਕੇ ਪੁੱਛ-ਗਿਛ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਆਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਾਲਣ ਵੀ ਖਤਮ ਹੈ, ਮੈਂ ਸਲੰਡਰ ਭਰਵਾਉਣ ਚਲਿਆ ਹਾਂ।
ਫਿਰ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪੈਂਤੜਾ ਬਦਲਿਆ। ਓਥੇ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਬੀਬੀ ਆਪ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰੀ ਤੇ ਕੁੱਛੜ ਨਿੱਕਾ ਬੱਚਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਰਾਹ ‘ਚ ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਹੋਏ ਕਿ “ਬੱਚਾ ਬਿਮਾਰ ਹੈ, ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਚਲੇ ‘ਹਾਂ’, ਸਾਰੇ ਨਾਕੇ ਲੰਘ ਕੇ ਨਿਕਲ ਗਏ ਤੇ ਫਿਰ ਉਕਤ ਬੀਬੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਆਪ ਨੇ ਖਾਲਸਾਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘਲੂਘਾਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿਲੀ ਤੋਂ ਕੀਤੀ । ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪ ਜੀ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਤੇ ਫਿਰ ਦੋਵੇਂ ਦਿੱਲੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਓਥੇ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟੇ ਦੇ ਘਰ ਆਪ ਕਈ ਹੋਰ ਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅੱਗੇ ਤੋਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਓਥੇ ਆਪ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ ਤੇ ਓਥੇ ਹੀ ਆਪ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ` ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਆਪ ਦਿੱਲੀ ‘ਚ ਹੀ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਤਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਕਤਲੇਆਮ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਈ। ਆਪ ਜੀ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ ਦੇ ਘਰ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਕਤਲੇਆਮ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭਾਈ ਪੈਂਟਾ ਦੇ ਘਰ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੇਸ ਕੱਟੇ ਗਏ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਆਪ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਹਥਿਆਰ, ਦੋ ਕਾਰਬਾਈਨਾਂ, ਦੋ ਰਿਵਾਲਵਰ 38 ਬੋਰ ਅਤੇ ਸਪੈਸ਼ਲ 38 ਬੋਰ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਆਪ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਕੰਮ ਆਏ। ਇਹਨਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਆਪ ਨੇ, ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ 16 ਸਾਲਾਂ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਾਲੋਨੀ ਦੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ।
ਦਿੱਲੀ ਗਰੁੱਪ (ਜਿੰਦਾ – ਸੁੱਖਾ ਗਰੁੱਪ)
ਨਵੰਬਰ 1984 ਦੇ ਵਹਿਸ਼ੀ ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਸੁਧਾਈ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਅਰੰਭ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਈ ਜਿੰਦੇ-ਸੁੱਖੇ ਅਤੇ ਰਾਜੂ ਦੇ ਆ ਜਾਣ ਨਾਲ ਹੋਰ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਗਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 16 ਸਾਲਾਂ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ ਨੇ ਲਿਆ ਕੇ ਦਿੱਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਓਹ ਜੰਮਪਲ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇਕ-ਇਕ ਗਲੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ । ਭਾਈ ਪੈਂਟਾ ਦੇ ਘਰ ਆਪ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਗਰੁੱਪ ਇਕੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਚੁੱਪਚਾਪ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦਾ ਸੋਧਾ ਲਗਾ ਆਉਂਦਾ।
ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਵਿਚ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ, ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ (ਗਦਲੀ), ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖਾ, ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ, ਭਾਈ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੀ, ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੁੱਕੀ ਗਿੱਲ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁਖੀ, ਭਾਈ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਗਾਮਾ ਆਦਿ ਮੁੱਖ ਸਨ। ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਐਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਵਿਓਂਤ-ਬੰਦੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾੱਕ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬਿਨਾਂ ਚਾਬੀ ਤੋਂ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਗਰੁਪ ਚਿਟੇ ਦਿਨ ਵਿਚ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧ ਦਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਖਾੜਕੂ ਇਕ ਹਵਾ ਵਾਂਗ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਬੈੰਕ ਲੁਟਣ ਸਮੇਂ ਇਹ ਖਾੜਕੂ ਇਕ ਗੋਲੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਚਲਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੁੰਜ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਲਮਾਂ ਸਮਾਂ ਪੁਲਿਸ ਇਹਨਾਂ ਖਾੜਕੂਆਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸੁਰਾਗ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਾ ਸਕੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਫ਼ਜ਼ੀਹਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ।
ਐਮ.ਪੀ. ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਦਾ ਸੋਧਾ – 31 ਜੁਲਾਈ 1985
ਸਾਉਥ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਜੋ ਨਵੰਬਰ 1984 ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਸੀ ਓਸ ਨੂੰ ਸੋਧਾ ਲੱਗਾਉਣ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦੁ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੁੱਕੀ ਗਿੱਲ ਦੀ ਲਗੀ । ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਕਿਰਤੀ ਨਗਰ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਿਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਭਾਈ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਂਟਾ ਨੇ ਕਰਵਾਈ ਸੀ । ਭਾਈ ਸ਼ਿੰਦੁ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕੁੱਕੀ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਉਸ ਦੀ ਟੋਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ।
ਇਸੇ ਹੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਆਪ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਮਿਤੀ 31 ਜੁਲਾਈ 1985 ਵਾਰ ਰੇੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਅੰਬ ਖਰੀਦ ਰਹੀ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਨੂੰ ਆਪ ਅੰਬ ਚੁਣ-ਚੁਣ ਕੇ ਲਿਫਾਫੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਫਿਰ ਮਾਕਨ ਨੂੰ ਚਣੇ ਚਬਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ। ਅੰਤ ਜਦ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਨ ਘਰ ‘ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਜੱਦ ਸੜਕ ਪਾਰ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਆਪ ਨੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੁੱਕੀ ਗਿੱਲ ਨੇ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਭਜਨ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਗੋਲੀ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਪਰ ਮਰਿਆ ਨਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਉਸ ਉਪਰ ਪੈ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਗੋਲੀਆਂ ਲਗੀਆਂ। ਅੰਤ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਨੂੰ ਧੂਹ ਕੇ ਪਰੇ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਦਾ ਤਸੱਲੀ ਨਾਲ ਸੋਧਾ ਲਗਿਆ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਲਲਿਤ ਮਾਕਨ ਦਾ ਪਾਰਟੀ ਵਰਕਰ ਬਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਡਰਾਇਵਰ ਵੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ।
ਬਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਜਾ ਬਚ ਨਾ ਸਕੇ। ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਦਾ ਨਾ ਬਚ ਸਕਣ ਉਤੇ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ । ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਂਦਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਐਸ.ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵੀ ਬਣਿਆ, ਦੀ ਪੁਤਰੀ ਸੀ ।
ਇਸ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸਟੇਨਗੰਨ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਆਪ ਨੇ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਨਾਕਿਆਂ `ਚੋਂ ਕੱਢਿਆ। ਇੱਕ ਨਾਕਾ ਤੋੜਨ ਲਈ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਕੂਟਰ ਸੜਕ ਨੂੰ ਡਬਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਡੀਵਾਈਡਰ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਓਥੋਂ ਦੀ ਕੱਢ ਕੇ ਲੈ ਗਏ। ਮਾਕਨ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਇਕ ਵੇਰ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਹਿੱਲ ਗਈ ਅਤੇ ਓਸ ਦਿਨ ਰਾਜ ਸਭਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵੀ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਹ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ੰਕਰਰਾਓ ਚਵਨ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਮਾਕਨ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚੀ ।
ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁੱਖੀ ਵੇਦ ਮਰਵਾਹ ਨੇ ਓਸ ਦਿਨ ਦੋਸ਼ੀ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੀ ਸੂਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਕ ਲੱਖ ਰੁਪਏ (ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਹੈ) ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।
ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਜੁਲਮ
ਦਿੱਲੀ ਐਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਆ ਗਏ ਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ। ਪੁਲਿਸ ਆਪ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਲੱਗੀ। ਆਪ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪਿੰਡ ਢੋਟੀਆਂ, ਡੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਖਵਾਸਪੁਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਦੇ ਕੈਂਪ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆਪਣੇ ਨਵਜੰਮੇ ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਆਏ ਪਰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾ ਵੜੇ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ‘ਤੇ ਆਪ ਨੇ ਕਿਹਾ- “ਫਿਰ ਪੁਲਿਸ ਸੌਂਹ ਖਵਾਉਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਆ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਆਇਆ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫਿਰ ਝੂਠੀ ਸੌਂਹ ਖਾਣੀ ਪਉ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ।”
ਇਹ ਆਪ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਆਖ਼ਰੀ ਗੇੜਾ ਸੀ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਆਪ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਤੰਗ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਘਰੋਂ ਬੇਘਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤਕ ਪੁੱਟ ਕੇ ਲੈ ਗਈ, ਪਰ ਆਪ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।
ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਗਿੱਲ ਦਾ ਸੋਧਾ
ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਅਨੋਖ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਗਰਮ ਸਲਾਖ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੋਹ-ਕੋਹ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਤਕ ਕੱਢ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਆਪ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਬਰਾੜ ਦਾ ਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੀ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਟਿਆਲੇ ਇੱਕ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਟੈਨਿਸ ਖੇਡ ਰਹੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਐਸ.ਪੀ. ਗਿੱਲ, ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਡਰੈਸ ਵਿਚਲੇ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤੇ।
ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਕਾਫ਼ੀ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਉਸੇ ਹੀ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਅਸੀਂ ਐਸ.ਪੀ. ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਲਾਂਭੇ ਹੋ ਜਾਣ ਲਈ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਉਹ ਪਾਸੇ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ (ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ.) ਬਰਾੜ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਵੀ ਮਾਰਨਾ ਪਿਆ’`, ਤਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕਤਲ ਵੀ ਇਸੇ ਹੀ ਗਰੁੱਪ ਵੱਲੋਂ ਹੋਏ ਸਨ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਕਾਂਡ
ਫਿਰ ਆਪ ਦਾ ਗਰੁੱਪ ਬੰਬੇ ਕਿਸੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਆਪ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਦੋ ਹੋਰ ਵੀਰਾਂ ਸਮੇਤ ਇੱਕ ਫੀਏਟ ਕਾਰ ‘ਤੇ ਬੰਬੇ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੁਝ ਸਮਗਲਰਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਨਾਕਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਦਯਪੁਰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨਾਕੇ ‘ਤੇ ਆਪ ਦੀ ਕਾਰ ਰੋਕ ਲਈ ਗਈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਆਪ ਕੋਲ 455 ਬੋਰ ਦੇ ਦੋ ਰਿਵਾਲਵਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਡੱਬ ਵਿੱਚ ਤੇ ਦੂਜਾ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ ਰੌਂਦ ਨਿਕਲ ਆਏ।
“ਯੇਹ ਕਿਆ ਹੈ…?” ਪੁਲਿਸ ਅਫ਼ਸਰ ਬੁੜ੍ਹਕਿਆ। “ਯੇਹ ਟੇਬਲੇਟ ਹੈ…..।” ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੇ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
ਇਹ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਅਫ਼ਸਰ ਖਿਝ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਚਪੇੜ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਤਕ ਕਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੂਜਾ ਰਿਵਾਲਵਰ ਕੱਢ ਕੇ ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਉਸ ਅਫ਼ਸਰ ਨੂੰ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਸੁੱਟਿਆ। ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੇ ਵੀ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਪੁਲਸੀਏ ਦੁਬਕ ਗਏ। ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋਏ ਤੇ ਕਾਰ ਪੂਰੀ ਸਪੀਡ ਨਾਲ ਭਜਾ ਲਈ ਗਈ।
ਇਸ ਵੇਲੇ ਰਾਤ ਦੇ 12 ਵਜੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਤੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਨੇਰਾ ਹੀ ਹਨੇਰਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਮੋੜ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬ੍ਰੇਕ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਗੱਡੀ ਸਲਿੱਪ ਹੋ ਕੇ ਉਲਟ ਗਈ। ਆਪ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਓਥੇ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਹੀ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਆਪ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਕਾਰ ਸਣੇ ਡੂੰਘੀ ਖੱਡ ਵਿੱਚ ਜਾ ਡਿੱਗੇ। ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਪਾਟ ਗਈ ਤੇ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਆਰੀ ਹੋ ਗਏ। ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ:- “ਹਥਿਆਰ ਲੱਭ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿਓ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਨਿਕਲ ਜਾਓ…।” ਪਰ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ- “ਮਰਾਂਗੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ।”
ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰਿਵਾਲਵਰ ਲੱਭਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਨਾ ਲੱਭੇ। ਅਖੀਰ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਆਪ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖੱਡ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਤੇ ਏਦਾਂ ਹੀ ਬੰਬੇ ਵਾਲੇ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਆ ਗਏ।
ਰੋਡ ਤੇ ਆ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕਈ ਟਰੱਕਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਟਰੱਕ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਨੇ ਟਰੱਕ ਨਾ ਰੋਕਿਆ। ਅਖੀਰ ਓਥੋਂ ਆਪ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਘਰ ਲੱਭ ਕੇ ਓਥੇ ਗਏ ਤੇ ਮਦਦ ਮੰਗੀ। ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਬੀਬੀਆਂ ਨਾਲ ਆਈਆਂ। ਬੀਬੀਆਂ ਨੇ ਹੱਥ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਰੁਕਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਡਰਾਇਵਰ ਕੁਦਰਤੀ ਹੀ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ। ਆਪ ਬੀਬੀਆਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰ ਕੇ ਟਰੱਕ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਟਰੱਕ ਵਾਲੇ ਬਾਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾ ਕੇ ਆਪ ਨੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ। ਆਪ ਨੂੰ ਉਪਰਲੀ ਸੀਟ `ਤੇ ਲੰਮਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਕਲੀਨਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਵਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ।
ਸਾਰੇ ਰਾਹਾਂ ‘ਤੇ ਹੁਣ ਤਕ ਨਾਕੇਬੰਦੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਆਪ ਦਾ ਟਰੱਕ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ੋਰ ਉਹ ਫ਼ੀਏਟ ਕਾਰ ਲੱਭਣ ‘ਤੇ ਹੀ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੁਝ ਨਾਕਿਆਂ `ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਵੀ ‘ਕਿਤੇ ਇਹ ਓਹੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ….?` ਪਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਪਰਗਟ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ।
ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਹੱਦ ਪਾਰ ਹੋਣ ਤਕ ਟਰੱਕ ਵਾਲਾ ਘਬਰਾ ਗਿਆ ਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ। ਆਪ ਤਿੰਨੋਂ ਹੀ ‘ਧੰਨਵਾਦ’ ਕਹਿ ਕੇ ਟਰੱਕ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਤਰ ਖਲੋਤੇ। ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਬੰਬੇ ਦੀ ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਗਿਆ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਤੁਰ ਕੇ ਇੱਕ ਲੋਕਲ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਬੰਬੇ ਪੁੱਜ ਗਏ।
ਚਾਰ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਆਪ ਦੀ ਭਾਲ
ਬੰਬੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਆਪ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਓਥੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚ ਰਹਿਣ ਪਿੱਛੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਆਪ ਓਥੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਆਪ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਪ ਦੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਓਥੇ ਪਤਾ ਲੈਣ ਗਏ। ਓਦੋਂ ਤਕ ਆਪ ਓਥੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਜਦੋਂ ਬੰਬੇ ਗਏ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਤੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਆਪ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਕੇਸ ਪਾ ਪਰ ਇਹ ਛਾਪਾ ਪੈਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਆਪ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਕੇ ਕਰੀਬ ਪੰਦਰਾਂ ਦਿਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਤੇ ਫਿਰ ਤੁਰਨ-ਫਿਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੋ ਗਏ।
ਹੁਣ ਭਾਈ ਮਥਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪ ਉੱਪਰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣਾ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ। ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਆਪ ਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ ਤਾਂ ਬਣਿਆ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ ‘ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਏਅਰਪੋਰਟ `ਤੇ ਵੀ ਚਲੇ ਗਏ, ਪਰ ਓਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮਨ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਤੇ ਆਪ ਜ਼ਿਦ ਕਰ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ।
ਆਪ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਤਾਂ ਤੰਗ ਕਰਦੀ ਹੀ ਰਹੀ, ਬਲਕਿ ਪੂਨੇ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਵੀ ਵਰੰਟ ਲੈ ਕੇ ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਚਕਰ ਮਾਰਦੀ ਰਹੀ। ਆਪ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਮਾਲ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਲਾ-ਲਾ ਕੇ ਸਰੀਰ ਨਕਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਅੱਜ ਤਕ ਕੰਮ ਕਾਰ ਕਰਨੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਆਪ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀਰੋ ਸਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਲੁਟੇਰਾ ਅਨਸਰ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀਅ ਇਲਾਕੇ ‘ਚ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ।
ਟਾਊਟ ਦਾ ਸੋਧਾ
ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਖਾੜਕੂ ਸਫਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਭੇਡਾਂ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਓਥੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਤੁਰੇ ਕੁਝ ਕੱਚੇ-ਪਿੱਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਬਿੱਲੀਆਂ ਵੀ ਬਣਾ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਾਵਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਏ ਗਏ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਟਾਊਟ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕਬਾਲ ਕਰਵਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਧ ਦਿੱਤਾ।
ਸ਼ਹੀਦੀ -27 ਫਰਵਰੀ 1989
ਦਲਬੀਰਾ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਖਸ ਵੀ ਆਪ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਰਹਿ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ ਵਿਕ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਬਲੈਕ ਕੈਟ ਬਣ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਫੜਾਉਣ ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਓਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਰਹਿ ਚੁਕਾ ਸੀ ਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਕੋਲ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਸਣੇ ਖਲੋਤੇ ਸਨ ਕਿ ਦਲਬੀਰਾ ਦੋ ਵਾਰ ਓਥੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਪਿਆ ਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸੋਧ ਦੇਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ। ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸੋਧ ਦੇਣਾ, ਪਰ ਉਹ ਫਿਰ ਨਾ ਆਇਆ।
ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਵਾਂਗਾ, ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਰਹੋ। ਪਰ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦਾ ਲੂਣ ਜ਼ਹਿਰ ਬਣ ਕੇ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੜ ਚੁੱਕਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਿਆਂ ਨਾਲ ਗ਼ਦਾਰੀ ਤੇ ਯਾਰ-ਮਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਟਲ ਸਕਦਾ ਸੀ?
ਮਿਤੀ 27 ਫਰਵਰੀ 1989 ਨੂੰ ਆਪ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੰਟੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ ਨਾਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 16 ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਉਤੇ ਖੜੇ ਸਨ ਕਿ ਦਲਬੀਰੇ ਕੈਟ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਪ `ਤੇ ਪੈ ਗਈ। ਪਿੱਛੋਂ ਦੀ ਆ ਕੇ ਦਲਬੀਰੇ ਨੇ ਆਪ ਦੋਹਾਂ `ਤੇ ਅਚਾਣਚੱਕ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਦੋਵੇਂ ਸ਼ੇਰ ਭਾਈ ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੰਟੀ ਗ਼ਦਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ ਜਖਮੀਂ ਹੋ ਗਿਆ । ਦਲਬੀਰੇ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਵੇਖ ਓਥੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਸਧਾਰਨ ਕਾਤਲ ਕਤਲ ਕਰ ਕੇ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਦਲਬੀਰਾ ਭੱਜ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖੀ ਜੇ.ਐਫ. ਰਿਬੈਰੋ ਦੀ ਕੋਠੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜਿਆ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਰਿਬੈਰੋ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੋ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਖਾੜਕੂ ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਕੇ.ਸੀ. ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੰਟੀ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਹੋਏ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੋਹਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦਾ ਅੰਤਮ ਸਸਕਾਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਭਾਈ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੰਟੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਡੀ.ਸੀ. ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਪਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੋਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਨੀਲੋਂ ਨਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਲ ਲਾ ਲਿਆ।
ਸਰੋਤ: June84.com ਆਰਕਾਈਵ
ਪੁਰਜਾ ਪੁਰਜਾ ਕੱਟ ਮਰੇ (2010), ਭਾਈ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ
