The village of Sultanwind, nestled along the banks of the Sri Amritsar Sahib River and now an integral part of Amritsar city, holds a storied legacy in the Sikh community’s quest for freedom. In the annals of the Khalsa struggle, Sultanwind stands out for producing esteemed and formidable generals. Notably, revered figures like Bhai Kanwaljit Singh Sultanvind and Bhai Harminder Singh Sultanvind, a respected member of the Pandhak Committee, have etched the village’s name onto the global stage. This small yet spirited community has witnessed the sacrifice of over fifty Kharku Singh who valiantly laid down their lives in defiance of a tyrannical government, steadfastly advocating for the establishment of the Khalsa Halimi state. Among these courageous souls stood Bhai Rajwinder Singh Raju alias Bhai Gurnam Singh Pehalwan, a distinguished warrior Singh.
Birth and Family Background
Bhai Rajwinder Singh Raju, known as Deputy General Bhai Gurnam Singh Pahlwan, was born on the 23rd of February, 1966, in Sultanwind village, Amritsar. His parents, Amrik Singh and Gurdeep Kaur, raised him alongside his brother, Bikramjit Singh, who also actively participated in the Sikh struggle and bravely sacrificed his life in an encounter with Hindustan’s security forces. Bhai Gurnam Singh, affectionately cherished by his parents, exhibited exceptional agility in sports, earning him the nickname “Pehalwan” (wrestler) among his friends. Despite his parents’ aspirations for him to pursue higher education and become a doctor, Bhai Gurnam Singh Pehalwan cleared the entrance test in 1986 after completing pre-medical studies. Although he enrolled in B.Sc. medical, his path was diverted when he joined the Kharku Movement.
Bhai Gurnam Singh Pahlwan hailed from a prosperous family with a history of rebellious ideologies. Before 1947, his grandfather, Darshan Singh Sultanwind, actively contributed to India’s freedom struggle. Sardar Darshan Singh was sentenced to eighteen months in prison for his involvement in sabotaging the British railway line at Mananwala.
Joining the Movement
Amidst Bhai Sahib’s pursuit of a B.Sc. in Medical Studies, his uncle (Chacha), Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind, was deeply entrenched in the Sikh struggle. As the Punjab Police intensified their raids to locate his uncle, Bhai Gurnam Singh Pehalwan found himself arrested and subjected to intense interrogation. This incident spurred him to wholeheartedly immerse himself in the struggle. His affiliation with principled Kharku Singhs soon positioned him as a prominent figure among the strategists of the Sikh movement. Bhai Gurnam Singh Pehalwan vehemently opposed tactics such as bombings in public spaces, indiscriminate firing causing harm to innocent civilians in bustling markets, and the targeting of Sikh families under suspicion as police informers. Instead, he advocated for actions designed to topple the government in Delhi. He disapproved of extorting Sikh families but advocated for funding the movement by raiding government treasuries and banks.
A staunch adherent to the ideology of Shaheed General Labh Singh, Bhai Gurnam Singh Pehalwan adamantly discouraged internal conflicts. He believed in restraining aggressive Singhs from involving themselves in personal disputes. Bhai Kanwarjit Singh Sultanvind, Bhai Nirmal Singh Mianvind, and Bhai Gurnam Singh Pehalwan shared a unified vision, meticulously planning each Kharku action. They were resolute that anyone oppressing the Sikh nation or obstructing the establishment of a Sikh state should anticipate decisive action from the Kharku Singhs.
Revenge of the unnatural Punjab flood of 1988
In September 1988, Indian Prime Minister Rajiv Gandhi covertly ordered the release of water from the Bhakra Dam, purportedly to inflict harm upon the Sikhs in Punjab. Acting upon this directive, B.N. Kumar, the Chief of the Management Board of Bhakra Dam, heedlessly unleashed a deluge upon Punjab without any forewarning. The abrupt onslaught of a 20-foot flood wreaked havoc across the Punjab landscape, leaving a trail of destruction. Numerous Sikh homes and buildings were obliterated, belongings and livestock were swept away, and tragically, Sikh children fell victim to the raging waters.
Despite the calamity, when the army was summoned for assistance, they failed to effectively aid the beleaguered Sikhs, marking this event as the third atrocity inflicted upon Sikhs by the Indian government. Preceding this were the military assault on Sri Darbar Sahib and other Gurdwaras in Punjab in June 1984, as well as the massacre of Sikhs following Indira Gandhi’s assassination on October 31, 1984. The loss of Sikh lives due to drowning in the 1988 flood compounded the suffering of the Sikh community.
Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind, Bhai Nirmal Singh Mianwind, and Bhai Gurnam Singh Pehlwan took swift notice of this tragedy and resolved to avenge the heinous act. On November 7, 1988, Kharkus carried out the targeted assassination of Major Gen. B. N. Kumar, Chairman of Bhakra Beas Management Board, in broad daylight outside his residence in Sector 35 of Chandigarh. Utilizing AK-47 assault rifles, the Singhs executed the operation and made a quick getaway in their Maruti car, evading detection as they navigated through the heavily fortified roads of the capital city.
The flooding resulted in the loss of over 600 lives, displacing tens of thousands more and causing extensive damage to crops, farm equipment valued at millions of dollars, and the demise of a substantial number of livestock.
Panthic Committee Sohan Singh
Through the concerted efforts of Bhai Gurnam Singh Pehalwan, Dr. Sohan Singh established the Second Panthic Committee, uniting four Kharku Jathebandis: the Khalistan Liberation Force (led by Bhai Gurjant Singh Budh Singh Wala), Khalistan Commando Force Sultanwind, Babbar Khalsa, and Sikh Students’ Federation. A five-member committee was formed to oversee the Panthic Committee, comprising Dr. Sohan Singh, Bhai Satinderpal Singh, Bhai Harminder Singh Sultanwind, Bhai Mehal Singh Babbar, and Principal Amrit Sehbaz Singh. The primary aim of this committee was to provide guidance to the armed struggle movement aimed at establishing the Khalsa Raj.
Medical Aide
Bhai Gurnam Singh Pehalwan embodied various roles – an agile wrestler, a courageous warrior, a strategic thinker in the Sikh struggle, and notably, a skilled doctor. His responsibility extended to the critical task of tending to severely wounded Singhs. Proficient in extracting bullets from the injured and administering crucial medical care, he served as the primary emergency medical provider. Furthermore, he maintained a valuable network with professional doctors, leveraging their expertise in times of urgent medical need.
In a significant incident, when Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind sustained severe injuries during a police encounter in Chandigarh, Bhai Gurnam Singh Pehlwan heroically carried him to safety on his shoulders amid the ongoing confrontation. Meanwhile, Bhai Nirmal Singh Mianwind diverted the attention of the police through crossfire. Bhai Sahib personally first aid to the wounded Bhai Kanwarjit, effectively treating his injuries.
Martyr brother Bikramjit Singh
In 1985, Bhai Gurnam Singh Pehalwan allied himself with militant Singhs, forming close bonds with individuals such as Baba Balwinder Singh Rattaguda, Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind, and Bhai Nirmal Singh Mianwind. However, as police harassment escalated against their family, Bhai Gurnam Singh’s younger brother, Bhai Bikramjit Singh, also decided to join the Kharku Movement. Like his elder brother, he actively participated in the Sikh struggle, bravely fighting for their cause. Tragically, Bhai Bikramjit Singh met his martyrdom during an encounter with the Indian security forces near village Jaspal on September 4, 1990.
Sacrifice of Sultanwind village for the struggle
During that era, Sultanwind gained global recognition for its dedicated contributions to the Kharku movement. The names of the Singhs from Sultanwind, actively engaged in the struggle under the Khalsa state’s banner, consistently graced newspaper headlines. Figures such as K.C.F. Chief Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind, Panthic Committee Member Bhai Harminder Singh Sultanwind, Deputy General Bhai Rajwinder Singh Raju, known as Gurnam Singh Pehlwan Sultanwind, Bhai Paramjit Singh Sultanwind, Bhai Lakhwinder Singh Lakha Sultanwind, Bhai Majbut Singh Sultanwind, Bhai Bikramjit Singh Sultanwind, Bhai Jarnail Singh Sultanwind, Shaheed Bhai Avtar Singh Sultanwind, Bhai Sukhdev Singh Litte Sultanwind, and Bhai Jarnail Singh Happy, also known as Jujhar Singh Sultanwind, were prominent among them. Approximately 50 Singh and Singhnis from Sultanwind village laid down their lives as martyrs in the Kharku Movement.
A Resolute Warrior
Bhai Gurnam Singh Pahlwan was recognized as a skilled expert in conducting raids on bank treasuries. Remarkably, he executed these actions without firing a single shot, adeptly maneuvering to evade capture. Notably, he refrained from diverting any bank funds for personal use, steadfastly channeling these resources to support the Jathebandi and exclusively for the Movement’s cause. His dedication and strategic prowess earned him the appointment as the Deputy General of the Khalistan Commando Force. Bhai Gurnam Singh Pehlwan prioritized the act of listening to others’ opinions over making statements in newspapers.
Martyrdom of Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind and Bhai Nirmal Singh Mianwind
On October 18, 1989, the leaders of Khalistan Commando Force and Panthic Committee (led by Dr. Sohan Singh), Bhai Kanwarjit Singh Sultanwind and Bhai Nirmal Singh Mianwind, were encircled by the Jalandhar police near Jalandhar cinema, acting on the tip from an informant. Bhai Nirmal Singh succumbed to police gunfire while attempting to evade capture. Bhai Kanwarjit Singh, already hindered by an injured leg, was unable to escape and chose martyrdom by ingesting cyanide. The loss of these two Singhs dealt a severe blow to both the Kharku movement and Bhai Sahib personally.
Despite the heavy toll, Bhai Gurnam Singh Pehlwan refused to allow the pace of the Sikh struggle to falter, displaying unwavering determination and steadfastness in moving it forward.
Shaheedi –25 May 1990
On May 25, 1990, a clandestine gathering of four Kharku organizations convened by Dr. Sohan Singh’s Panthic Committee was in session in Ludhiana city, aiming to orchestrate the successful shutdown of Punjab on June 7, 1990, commemorating the June 1984 massacre. Leading generals of the Kharku Jathebandis—Bhai Sukhdev Singh Babbar, Bhai Gurjant Singh Budh Singh Wala, Bhai Daljit Singh Bittu, Bhai Paramjit Singh Panjwar—alongside Panthic Committee members and other prominent leaders had assembled at a specific location for this crucial meeting.
However, an informant betrayed the Singhs’ whereabouts to the police. Ludhiana’s police chief mobilized a significant force to encircle the house where the meeting was taking place, creating an atmosphere of anticipation within the city.
As Bhai Gurnam Singh Pahlwan was en route to the meeting, he discerned the impending danger. Reacting swiftly, he engaged the police by firing at their vehicles from a nearby house, halting their advance towards the meeting location. This diversionary tactic alerted the Singhs at the meeting site about the imminent police approach. Sensing the danger, all the Kharku generals promptly vacated the premises.
Tragically, Bhai Gurnam Singh Pahlwan met his martyrdom in the ensuing confrontation with the police. His swift and selfless actions prevented the arrest of the leaders from the four organizations and the Panthic Committee members who were attending the meeting.
The sacrifice and strategic thinking of Bhai Gurnam Singh Pahlwan stand as a testament to courage and foresight, safeguarding the lives of the Singhs and leaders. The valor and sacrifice of this warrior, among five from his family who laid down their lives in the pursuit of establishing the Khalsa state, shall remain an enduring inspiration for future generations.
Kharku Yodh (2016), by Bhai Maninder Singh Bajja
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸੇ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਜੋ ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਦਾ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਦੇ ਇਨਾਮੀ ਚੋਟੀ ਜੁਝਾਰੂ ਜਰਨੈਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਛਾਏ ਰਹੇ ਭਾਈ ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਨੇ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ‘ਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਿਵਾਈ ਹੈ । ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਦੇ ਪੰਜਾਹ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੂਰਮੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਹਲੀਮੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਜ਼ਾਲਮ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸੂਰਮੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਹੋਏ ਹਨ ਭਾਈ ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ
ਭਾਈ ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਉਰਫ਼ ਡਿਪਟੀ ਜਨਰਲ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਫ਼ਰਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਸ: ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਗੁਰਦੀਪ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਉਹ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਜੂਝਦਿਆਂ 4 ਸਤੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਜਸਪਾਲ ਨੇੜੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ‘ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਲਾਡਲਾ ਸਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਅੱਵਲ ਦਰਜੇ ਦਾ ਫੁਰਤੀਲਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਿੱਤਰ ਸੁਨੇਹੀ ਪਹਿਲਵਾਨ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ । ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦਿਵਾਈ ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ੧੯੮੬ ਵਿਚ ਪ੍ਰੀ-ਮੈਡੀਕਲ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾਖ਼ਲਾ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ।
ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਰਦਾ ਪੁੱਜਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਮੁੱਦਈ ਸੀ | ਸੰਨ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿਚ ਆਪ ਦੇ ਦਾਦਾ ਸ: ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਨੇ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਮਾਨਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਰੇਲ ਲਾਈਨ ਤੋੜਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਸ: ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡੇਢ ਸਾਲ (੧੮ ਮਹੀਨੇ) ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟੀ ਸੀ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ
ਆਪ ਨੇ ਬੀ.ਐਸ-ਸੀ. ਮੇਡੀਕਲ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ, ਇਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਆਪ ਦੇ ਚਾਚਾ ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਧੁੰਮ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੂਹ ਕੱਢਣ, ਭਾਈ ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਡਾ: ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਪੁੱਛ-ਗਿਛ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਛਾਪੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਆਪ ਵਕਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਕੁਦ ਪਏ। ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਕੇ ਆਪ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨੀਤੀਵਾਨ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ, ਜਨਤਕ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ, ਭਰੇ ਬਜ਼ਾਰ ‘ਚ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਫਾਇਰਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਰਨ, ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ।
ਆਪ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ ਕਿ ਖਾੜਕੂ ਕਾਰਨਾਮਾ ਉਹ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਮਹੱਲ ਡਿੱਗੇ। ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਜਬਰੀ ਫ਼ਿਰੌਤੀਆਂ ਲੈਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ, ਬੈਂਕਾਂ ਲੁੱਟਣੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਆਪ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਜਨਰਲ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਮੁੱਦਈ ਸਨ, ਆਪ ਮੁਹਾਰੀ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਰੋਕਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਿਜੀ ਝਗੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪੈਣ ਤੋਂ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਵਰਜਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂਵਿੰਡ ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਇਕ ਸੋਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਸਨ ਤੇ ਹਰ ਖਾੜਕੂ ਕਾਰਨਾਮੇ ਨੂੰ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਅੰਜਾਮ ਦੇਂਦੇ ਸਨ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਪੱਕੀ ਧਾਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ‘ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਦਾ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਸਿਰ ਲੈਣਾ ਹੈ ਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਟਣ ਦੇਣਾ ਹੈ।
1988 ਦੇ ਗੈਰ-ਕੁਦਰਤੀ ਹੜ ਦਾ ਬਦਲਾ
ਸੰਨ 1988 ‘ਚ ਹਿੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਛੱਡਣ ਦਾ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦੇ ਮੇਨੇਜਮੇਂਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੀਫ ਬੀ.ਐੱਨ. ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਬਿਨਾਂ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤਿਆਂ ਭਾਖੜਾ ਡੈਮ ਦਾ ਪਾਣੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਆਈ ਵੀਹ ਫੁੱਟ ਦੀ ਛਲ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ, ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਘਰ-ਘਾਟ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ, ਮਾਲ ਡੰਗਰ ਕਿੱਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਬੱਝੇ ਹੀ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਾਰ ਗਏ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਬਾਲ ਬੱਚੇ ਵੀ ਰੁੜ੍ਹ ਗਏ, ਵਿਖਾਵੇ ਲਈ ਫੌਜ ਬੁਲਾਈ ਗਈ, ਪਰ ਰੁੜ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ।
ਇਹ ਹਿੰਦ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਜੂਨ 1984 ਦਾ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ‘ਤੇ ਫੌਜੀ ਘਲੂਘਾਰਾ, 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਦੇ ਇੰਦਰਾ ਕਤਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੰਬਰ 84 ਦੀ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ, ਘਲੂਘਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1988 ‘ਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਡੋਬ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦਾ ਤੀਜਾ ਘਲੂਘਾਰਾ ਸੀ। ਇਸ ਬੇਕੁਦਰਤੀ ਹੜ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਉਤੇ ਕੀਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਰੋਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂਵਿੰਡ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਨਿਤਰੇ। 7 ਨਵੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਭਾਖੜਾ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਬੀ.ਐੱਨ. ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ‘ਚ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਚਾਰ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ (ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧਸਿੰਘ ਵਾਲਾ), ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਬੱਬਰ ਖ਼ਾਲਸਾ, ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਏਕਤਾ ਆਪ ਨੇ ਕਰਾਈ ਤੇ ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਸਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਮਹਿਲ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਹਿਬਾਜ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਚਾਰ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਰੋਈ ਸੇਧ ਦੇ ਕੇ ਤਿੱਖਾ ਕੀਤਾ।
ਮੇਡੀਕਲ ਇਮਦਾਦੀ
ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਫੁਰਤੀਲੇ, ਜਾਂਬਾਜ਼ ਯੋਧੇ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ ਨੀਤੀਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਵਧੀਆ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਸਨ, ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਸਰ-ਰਸੂਖ਼ ਵਰਤ ਕੇ, ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਗੋਲੀਆਂ ਖ਼ੁਦ ਕੱਢ ਕੇ ਇਲਾਜ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਫਲੇ ਵਿਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਤੇ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਸਨ। ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ, ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ, ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਚਲਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚੋਂ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂਵਿੰਡ ਨੇ ਕਰਾਸ ਫਾਇਰਿੰਗ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਉਲਝਾਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜਖਮੀਂ ਭਾਈ ਕੰਵਲਜੀਤ ਨੂੰ ਖੁੱਦ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ।
ਸ਼ਹੀਦ ਭਰਾਤਾ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨਾਲੋਂ ਸੰਨ ੧੯੮੫ ਵਿਚ ਖਾੜਕੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚ ਰਲੇ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੱਤਾ ਗੁੱਦਾ, ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂਵਿੰਡ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਬਣੇ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਆਪ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਜੂਝਦਿਆਂ 4 ਸਤੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਜਸਪਾਲ ਨੇੜੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ‘ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ਇਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ । ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਮ੍ਹਾ ਦੇ ਪਰਵਾਨੇ ਜੋ ਮੈਦਾਨੇ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿਚ ਨਿਤ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕੇ. ਸੀ. ਐਫ. ਦੇ ਮੁਖੀ ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਡਿਪਟੀ ਜਨਰਲ ਭਾਈ ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਉਰਫ਼ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਮਜਬੂਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਿੱਟੇ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਹੈਪੀ ਉਰਫ਼ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ।
ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਧਾਰਨ
ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਬੈਂਕ ਡਾਕੇ ਵਿਚ ਬੜੇ ਉਸਤਾਦ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਵੀ ਗੋਲੀ ਚਲਾਏ ਬਿਨਾਂ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਬੈਂਕ ਡਾਕੇ ਦਾ ਇਕ ਵੀ ਪੈਸਾ ਘਰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਲੋੜ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਘਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਲਈ ਪੈਸੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਬਿਆਨ ਦੇਣ ਨਾਲੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।
18 ਅਕਤੂਬਰ 1989 ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ (ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ), ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂਵਿੰਡ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ‘ਤੇ ਜਲੰਧਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸਿਨੇਮੇ ਲਾਗੇ ਘੇਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਹੱਥੋ-ਪਾਈ ‘ਚ ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਭੱਜ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਪੁਲਿਸ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਭਾਈ ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਕ ਲੱਤ ਨਕਾਰਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦੇ, ਸਾਇਨਾਈਡ ਖਾ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਦੋਵਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨਾਲ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਸੱਟ ਵੱਜੀ । ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਮੱਠਾ ਨਾ ਪੈਣ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਤੋਰੀ ਰੱਖਿਆ।
ਸ਼ਹੀਦੀ –25 ਮਈ 1990
ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘਲੂਘਾਰੇ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ 7 ਜੂਨ 1990 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਬੰਦ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਡਾ: ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਵਾਲੀ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਹਿਯੋਗੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਇਕ ਗੁਪਤ ਮੀਟਿੰਗ 25 ਮਈ 1990 ਨੂੰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਮਿਥੇ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ, ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਵੜ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਠੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸਨ । ਕਿਸੇ ਗਦਾਰ ਮੁਖਬਰ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕੋਠੀ ਵਿਚ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੈ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਫੋਰਸਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕੋਠੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲ ਪਿਆ, ਪੁਲਿਸ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਤਫੜੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ।
ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਵੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਭਾਂਪ ਗਏ ਕਿ ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਹੋ ਗਈ, ਮਾਮਲਾ ਵਿਗੜ ਗਿਆ । ਮੌਕਾ ਸੰਭਾਲਦੇ ਅਜੇ ਕੋਠੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਹੀ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਨਾਲ (ਇਕ ਮਕਾਨ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ) ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ‘ਤੇ ਫਾਇਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਪੁਲਿਸ ਗੱਡੀਆਂ ਰੁਕ ਗਈਆਂ ਤੇ ਅੱਗੇ ਨਾ ਜਾ ਸਕੀਆਂ, ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਮਕਾਨ ਨੂੰ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ, ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨਾਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਵਕਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ, ਸਾਰੇ ਖਾੜਕੂ ਜਰਨੈਲ ਮੀਟਿੰਗ ਵਾਲੀ ਕੋਠੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਏ ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਇਕ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਦੇ ਚਾਰ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਤੇ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਹੱਥ ਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਸੂਰਮੇ ਨੇ ਆਪ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਕੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਤੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲਿਆ।
ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਈ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਦੀ ਉੱਚੀ ਸੋਚ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜੁਝਾਰੂ ਯੋਧਿਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੇਗੀ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਮੈਦਾਨੇ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਹਨ।
–ਖਾੜਕੂ ਯੋਧੇ (2016), ਭਾਈ ਮਨਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਾ
