Shaheed Bhai Jagroop Singh Kalakh

Khalistan Liberation Force
temporary
Bhai Jagroop Singh Kalakh

In the Kharku Movement, the Khalistan Liberation Force achieved remarkable successes, with hundreds of Sikh youngsters attaining martyrdom in their quest for ‘Kaumi Ghar – Khalistan.’ Bhai Jagroop Singh Kalakh was one of those young Sikhs whose name instilled fear in the hearts of Indian forces until his martyrdom.

Birth and Early Life

Bhai Jagroop Singh Kalakh, also known as Bhai Kalakh, was born on March 20, 1965, in the village of Kalakh (Tehsil and District Ludhiana) to father Sardar Kulwant Singh and mother Mata Amarjit Kaur. He was the only brother among his four sisters.

Bhai Jagroop Singh completed his education in his native village until the 9th grade. Due to his family’s financial difficulties, he had to leave school after 9th grade and began working at an electrical shop in the nearby town of Mandi Ahmadgarh, where he made batteries.

Kabaddi Player

Bhai Jagroop Singh was a sportsman from an early age, with a passion for games like hockey, kushti, and kabaddi. He was a successful kabaddi player, winning numerous medals and shields from various fairs and tournaments in the local areas. He actively participated in kabaddi tournaments in nearby villages such as Latala, Barundi, Chappar, Butahri, Assi Kalan, and Killa Raipur. Bhai Sahib’s trophies are displayed with great respect at the Gurudwara Sahib in village Kalakh.

Anand Karaj

During his time as an active in Kharku movement, Bhai Jagroop Singh Kalakh married Bibi Harjit Kaur. Guru Sahib blessed the couple with a son and a daughter: Bibi Sahibjot Kaur and Gursahib Singh. Both children are currently settled in Canada.

Dharam Yudh Morcha – 1983

From an early age, Bhai Jagroop Singh Kalakh was deeply fond of Sikh values and heritage. He was a person of secular ideology, dedicated to the Sikh spirit. In his teenage years, he received ‘Amrit Chakk’ from the Gurudwara Sahib in Alamgir.

In 1982, the Akali Dal launched the Dharam Yudh Morcha to address the religious and regional demands of Sikhs. At that time, Bhai Jagroop Singh was only 17 or 18 years old. While working at an electrical shop, he often slipped away to Darbar Sahib in Amritsar without his parents’ knowledge, where he listened to speeches by Sant Jarnail Singh Bhindranwale and even had personal meetings with him. He made many friends in Sant Bhindranwale’s jatha. Sant Ji educated Sikh youth about their rights and the atrocities faced by the Sikh minority at the hands of the Indian government.

Before June 1984, Bhai Jagroop Singh experienced the harsh reality of police brutality when he was falsely charged in a minor quarrel in his village. He was arrested at the village bus stand by the Dehlon Police, where he endured significant torture before being sent to jail, from which he later obtained bail.

Joining the Sikh Struggle

In June 1984, the Indian army attacked the Golden Temple and 40 other Sikh shrines, resulting in the martyrdom of hundreds of Sikhs. In response to Sant Bhindranwale’s prior speeches, Sikh youngsters from Punjab began an armed struggle to avenge the attack on the Golden Temple and establish an independent Sikh state—Khalistan. Bhai Jagroop Singh Kalakh became a part of this movement.

Before joining the Kharku Movement, Bhai Jagroop Singh was a socially active young man who was deeply committed to the well-being of his native village, Kalakh. He participated in every cultural and religious event in the village. During this time, he connected with Bhai Baldev Singh Ghudani (from Doraha, Ludhiana), the founder of the ‘Dusht Sodh Commando Force,’ along with Bhai Gurmit Singh. Initially, Bhai Jagroop Singh worked secretly for the movement while staying at home. A man willing to take risks, he relished the opportunity to fulfill any task assigned by his jatha. He found great pleasure in serving the Kharku Movement.

Ludhiana Arrest

In 1987, Bhai Jagroop Singh Kalakh found himself in a harrowing situation when he was arrested by the police alongside his companion, Bhai Satwinder Singh Kitti. The two young men were apprehended during a crackdown on Sikh activists, a time when the police were intensifying their efforts to suppress the Sikh struggle for rights and justice. Both Bhai Jagroop Singh and Bhai Kitti endured severe and inhumane torture during their arrest, a common practice aimed at instilling fear among those involved in the movement.

The police had a history with Bhai Jagroop Singh; they had previously targeted him due to an earlier incident in his teenage years when he had been arrested along with his father. This prior encounter marked him as a known figure in the eyes of law enforcement, making him a prime target.

After their brutal treatment, Bhai Jagroop Singh and Bhai Kitti were transferred to Ludhiana Jail, where conditions were harsh and oppressive. Following a period of confinement, they were moved to the Maximum Security Jail in Nabha, a facility notorious for its stringent security measures and harsh treatment of inmates.

Despite the grim circumstances, Bhai Jagroop Singh remained resilient. His unwavering faith and commitment to his beliefs provided him with the strength to endure the trials he faced. Eventually, through the grace of Guru Sahib and the support of his community, he was able to secure his release on bail, allowing him to return to the struggle for Sikh rights.

Warrior of KLF

Bhai Jagroop Singh Kalakh’s journey as a dedicated warrior took a tragic turn when his closest companion, Bhai Baldev Singh Ghudani, attained martyrdom on August 10, 1989, in what was later revealed to be a staged police encounter. Bhai Jagroop Singh became a wanted man in 1988, prompting him to enter a life of hiding as part of the Kharku movement.

Bhai Jagroop Singh was a true Kharku who held a deep respect for all religions. He consistently advocated for the unity of the Hindu-Sikh brotherhood, which earned him considerable admiration among the people in his community. He stood firmly against extortion and criminal activities, actively opposing thieves and other harmful elements in society. This commitment to justice further solidified his reputation as a protector of the innocent.

As a close associate of Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, the chief of the Khalistan Liberation Force (KLF), Bhai Jagroop Singh had the opportunity to work alongside notable figures in the movement. He collaborated with esteemed Kharkus such as Bhai Davinderpal Singh Bhullar, Bhai Daya Singh Lahoria, Bhai Harnek Singh Bhapp, Bhai Jangjeet Singh Dhakha, and Bhai Varinder Singh Dakha, among many others. These associations not only strengthened his resolve but also enriched his experience in the struggle for justice and freedom.

Bhai Jagroop Singh’s vision and fearlessness earned him great respect from his fellow Kharkus. His unwavering dedication to the cause persisted until his last breath, as he actively participated in the movement that emerged in the wake of the tragic events of June 1984. In recognition of his leadership and bravery, Bhai Jagroop Singh was honored with the rank of Lieutenant General in the KLF.

The Indian government, perceiving him as a significant threat, placed a reward of 5 lakh on his head. Despite this danger, Bhai Jagroop Singh remained steadfast in his commitment to the cause, embodying the spirit of a true warrior.

Shaheedi – 25 June 1991

On the evening of June 24, 1991, Bhai Jagroop Singh Kalakh and Bhai Jangjeet Singh Dakha, also known as Chotta Toofan, were resting in a house in the village of Bunga (Tehsil Malerkotla, District Sangrur). Unbeknownst to them, the family of the house, possibly driven by police pressure or the lure of the 5 lakh rupee reward, had mixed poison into the tea they served to the two Singhs during the night. Fortunately, Bhai Jangjeet Singh Dakha did not drink the poisoned tea, while Bhai Jagroop Singh consumed it without any suspicion.

As both Singhs fell asleep, the house family alerted the police about their presence.

In the early hours of June 25, 1991, the police and reserve forces, accompanied by their jeeps and bulletproof vehicles, surrounded the Singhs in their hideout. Bhai Jangjeet Singh woke up casually, noticing unusual movements outside. Upon realizing that the police and CRPF had encircled them and that the family had vacated the premises, he quickly roused Bhai Jagroop Singh. “We’ve been backstabbed,” he said urgently, “the police and CRPF are here.”

Bhai Jagroop Singh, still disoriented from the poison, replied, “I can’t see properly; those traitors must have given me something toxic in my meal.” Thankfully, Bhai Jangjeet Singh had escaped the effects of the poison, allowing him to act swiftly.

Both Singhs took their positions and prepared for the encounter that was about to unfold. What followed was a fierce confrontation that lasted for 10 grueling hours. Displaying remarkable bravery and resilience, both Bhai Jagroop Singh and Bhai Jangjeet Singh fought valiantly against overwhelming odds. In this heroic stand, they not only demonstrated their courage but also inflicted significant losses on the Indian forces.

Ultimately, both Singhs attained martyrdom, leaving behind a legacy of valor and sacrifice that continues to inspire future generations in the struggle for justice and freedom.

Aftermath

Following their martyrdom, the police cremated the bodies of both Singhs under heavy surveillance. However, the Sikh Sangat from the local villages collected the ashes of Bhai Jagroop Singh Kalakh and Bhai Jangjeet Singh Dakha. On June 30, 1991, a grand procession began from village Kalakh to Rarra Sahib, traveling via Ahmadgarh to ultimately cremate their ashes at Kiratpur Sahib. This procession was a remarkable display of solidarity, with around 130 trucks and more than ten thousand Sikhs participating, along with numerous cars, jeeps, and tempos.

People from all walks of life joined the procession, including elderly individuals, youth, and a significant number of women, demonstrating the widespread support for the fallen Singhs. One truck, carrying the ashes, was adorned with flowers and vibrant slogans such as “Bhai Jagroop Singh Kalakh — Amar Rahe” (Long live Bhai Jagroop Singh Kalakh) and “Khalistan Zindabad” (Long Live Khalistan).

The police, led by the Senior Superintendent of Police (SSP) of Ludhiana, attempted to halt the procession at various points along the route. However, their efforts were in vain, as the two-kilometer-long procession continued undeterred.

Prominent Sikh leaders from various political parties, including the Shiromani Akali Dal (Maan), participated in the procession, showcasing a united front in honoring the martyrs. Notable personalities such as Bhai Kamikar Singh, Bibi Rajinder Kaur Bulara (MP), Bhai Charan Singh Luhara, and Bhai Jagpal Singh Saholi were among those who lent their presence to this significant event.

The procession not only served as a tribute to Bhai Jagroop Singh and Bhai Jangjeet Singh but also highlighted the ongoing struggle for justice and the deep-rooted sentiments of the Sikh community in the wake of their sacrifice.

Written by the Editor and Admin of June84.com


ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ

ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਨੇ ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਉਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ ਦਾ ਨਾਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੋਰਸਾਂ ਥਰ-ਥਰ ਕੰਬਦੀਆਂ ਸਨ ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ

ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਮਾਰਚ 1965 ਦਿਨ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਅਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ,  ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਕਾਲਖ ਤਹਿਸੀਲ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਭਰਾ ਸਨ।

ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਕਾਲਖ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ। ਆਪ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਵਿੱਚੋਂ- ਹਟ ਕੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੌਮ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਘਰ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਹਾਲਾਤ ਸਾਜਗਾਰ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪ ਜੀ ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਬੈਟਰੀਆਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਉਤੇ ਕੌਮ ਸਿੱਖਣ ਲੰਗ ਪਏ।

ਕਬੱਡੀ ਖਿਡਾਰੀ

ਆਪ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਅਣਖੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਖੇਡਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ੌਂਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਆਪ ਕਬੱਡੀ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਇਨਾਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਨੇ ਪਿੰਡ ਲਤਾਲਾ, ਬੜੂੰਦੀ, ਬੁਟਾਹਰੀ ਅਤੇ ਆਸੀ-ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤੇ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਿੱਤਿਆ ਹੋਇਆ ਇਕ ਇਨਾਮ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕਾਲਖ ਵਿਖੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ

ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ

ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਭਗੌੜੇ ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਆਪ ਦਾ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਬੀਬੀ ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇਕ ਬੇਟੀ ਅਤੇ ਬੇਟੇ ; ਸਾਹਿਬਜੋਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਗੁਰਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਕਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵਸਨੀਕ ਹਨ ।

ਧਰਮ  ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ

ਭਾਈ ਕਾਲਖ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਰੁਚਿਤ ਸਨ। ਆਪ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੁਝ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਅਤੇ ਨਿਰੋਲ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਆਲਮਗੀਰ ਵਿਖੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗੇ।

1982 ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਚਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਵਕਤ ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਮਸਾਂ 17-18 ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ । ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਅਤੇ ਘਰੋਂ ਚੋਰੀ ਛਿਪੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਓਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਕਰਦੇ । ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪ ਦੇ ਮੰਨ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਵਿਰੁਧ ਖੂਨ ਉਬਾਲੇ ਮਾਰਦਾ । ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਅਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ।

ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ  ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਆਪ ਨੂੰ ਡੇਹਲੋ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਾਮੂਲੀ ਝਗੜੇ ਕਾਰਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਜ਼ਮਾਨਤ ‘ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਆਪ ਉਤੇ ਨਜਾਇਜ਼ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਅੱਤਵਾਦ ਨਾਲ ਨਿਜੀ ਤਜਰਬਾ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ।

ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਫੌਜੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸੰਤ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਬਚਣਾ ਸਦਕੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਕੌਮੀ ਘਰ ‘ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ’ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ।

ਆਪ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨੇਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਜੁਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਮਗਰੋਂ ਆਪ ਨਵੀ ਬਣੀ ‘ਦੁਸ਼ਟ-ਸੋਧ ਕਮਾਂਡੇ ਫੋਰਸ’ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰ ਭਾਈ  ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁਡਾਣੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗ ਪਏ।  ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬੇਹੱਦ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ।

ਲੁਧਿਆਣਾ ਗਿਰਫਤਾਰੀ ਅਤੇ ਰਿਹਾਈ

ਸਾਲ 1987 ਦੇ ਕਰੀਬ, ਇਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਆਪ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਭਾਈ ਸਤਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਿਟੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ। ਉਸ ਵਕਤ ਆਪ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ । ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਅੰਨ੍ਹਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਆਪ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਖੁੰਧਕ ਸੀ । ਉਸ ਵੇਲੇ ਆਪ ਦੀ ਉਮਰ ੧੯ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ । ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਵਕਤ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਹਵਾ ਖਾਣੀ ਪਈ ।

ਭਾਈ ਕਾਲਖ ਨੂੰ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਭਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਇਹੋ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਤੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜ਼ਮਾਨਤ ਉਤੇ ਰਿਹਾਅ ਹੋਏ।

ਕੇਐਲ.ਐਫ. ਦਾ ਸੂਰਮਾ

ਸਾਲ 1988 ਤੋਂ ਆਪ ਜੀ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ । ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰੋਪੜ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਨੇ ਕਿਸੇ ਆਪ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਹੋ ਗਏ। ਆਪ ਲੂਟਾਂ ਖੋਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ। ਭਾਈ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁਡਾਣੀ ਦੇ 10 ਅਗਸਤ 1989 ਨੂੰ ਡੇਹਲੋਂ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਝੂਠੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਮਨ ‘ਤੇ ਭਾਰੀ ਸੱਟ ਮਾਰੀ ।

ਆਪ ਜੀ  ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈੰਟ ਜਨਰਲ ਬਣੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਕਾਲਖ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ। ਆਪ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਨਾਮਵਰ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਿੰਨਾਂ ਵਿਚ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਭਾਈ ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਭੱਪ, ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਲਾਹੋਰੀਆ, ਭਾਈ ਨਵਨੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਦੀਆਂ, ਭਾਈ ਜੰਗਜਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਖਾ, ਭਾਈ ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਤੁਫਾਨ ਆਦਿ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ । ਸਭ ਸਿੰਘ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਭਾਈ ਕਾਲਖ ਦੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਤੇਜ ਦਿਮਾਗ ਸਦਕਾ ਆਪ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਤਿਕਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਸਵਾਸਾਂ ਤੀਕਰ ਲਗਾਤਾਰ ਸਿੱਖੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਆਪ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਜ਼ਰਿਮ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਆਪ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ੫ ਲੱਖ ਰਖਿਆ ਗਿਆ।

ਸ਼ਹੀਦੀ -25 ਜੂਨ 1991

ਮਿਤੀ 24 ਜੂਨ 1991 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਖਾ ਉਰਫ ਛੋਟਾ ਤੁਫ਼ਾਨ, ਪਿੰਡ ਬੁੰਗਾ (ਤਹਿਸੀਲ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ) ਵਿਖੇ ਇਕ ਘਰ ਵਿਚ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਘਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਲਚ ਵਸ ਆ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਚਾਹ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜ਼ਹਿਰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹੋ ਕੇ ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ ਚਾਹ ਪੀਤੀ, ਪਰ ਚੰਗੇ ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ, ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਖਾ ਨੇ ਇਹ ਚਾਹ ਨਹੀਂ ਪੀਤੀ।

ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਘਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਮੁਖਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘੇਰਾ ਪੈਣ ਤੋਂ ਪਿਹਲਾਂ ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।

25 ਜੂਨ 1991 ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਨੇ, ਆਪਣੀਆਂ ਜੀਪਾਂ ਅਤੇ ਬੁਲਟ ਪ੍ਰੂਫ ਵਾਹਨਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਮ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਗੇ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਕੁਝ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆਈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਖਾਲੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ। “ਸਾਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,” ਉਹਨਾਂ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, “ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐਫ. ਆ ਗਈ ਹੈ।”

ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਸਨ, ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਮੈਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿਸ ਰਿਹਾ; ਇਹ ਗਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਜ਼ਹਿਰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।” ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਬਚ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਯੋਗ ਸਨ।

ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੋਰਚੇ ਸੰਭਾਲੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ। ਦੋਨੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬਹਾਦੁਰੀ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਲਗਭਗ 10 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੇਹੱਦ ਸੂਰਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ। ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਪਾਸ ਅਸਲਾ ਬਹੁਤ ਸੀਮਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਾਫੀ ਵੱਧ ਸੀ, ਦੋਨੋ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੌਸਲਾ ਵਿਖਾਇਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।

ਆਖਿਰਕਾਰ, ਦੋਨੋ ਸਿੰਘ ਅਸਲਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਉਤੇ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਾਸਤ ਛੱਡ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਬਲਿਦਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਅਗਲੀ ਪੀੜੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੇਗੀ।

ਸ਼ਹੀਦੀ ਉਪਰੰਤ

ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਵਿਚ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਕੋਲੋਂ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਲੈ ਲਈਆਂ । ਭਾਰੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ 30 ਜੂਨ 1991 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਕਾਲਖ ਤੋਂ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ (ਵਾਇਆ ਅਹਿਮਦਗੜ) ਤੱਕ 130 ਟਰੱਕਾਂ ਜਲੂਸ ਨਾਲ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਫੁੱਲ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਗਏ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਰਾਂ, ਜੀਪਾਂ ਅਤੇ ਟੈਂਪੂਆਂ ਰਾਹੀ ਵੀ ਭਾਗ ਲਿਆ ਗਿਆ ।

ਇਸ ਜਲੂਸ ਵਿਚ 10 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਚੇ ਅਤੇ ਬੀਬੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਸੀ । ਅਸਥੀਆਂ ਵਾਲੇ ਟਰੱਕ ਨੂੰ ਫੁਲਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਉਪਰ ‘ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ ਅਮਰ ਰਹੇ’ ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਟੰਗੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਪੁਲਿਸ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੁਪਰਿੰਟੇਂਡੈਂਟ ਆਫ਼ ਪੁਲਿਸ (ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ.) ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਨੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲਗਭਗ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਜਲੂਸ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਆਪਣਾ ਸਫਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।

ਕਈ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਆਗੂ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਮਾਨ) ਦੇ ਆਗੂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਇਸ ਜਲੂਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਚ ਭਾਈ ਕਮਿਕਰ ਸਿੰਘ, ਬੀਬੀ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬੁਲਾਰਾ (ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ), ਭਾਈ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਲੁਹਾਰਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜਗਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਹੋਲੀ ਵਰਗੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।

ਇਹ ਜਲੂਸ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਵੀ ਗਹਿਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਲਿਖਤ – ਸੰਪਾਦਕ June84.com

Please Share This

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.