In the Kharku Movement, numerous husband-wife pairs made sacrifices. Among them, Shaheed Bhai Raminderjeet Singh Tainee from Doaba and his wife Bibi Manjit Kaur stand out. They both embraced martyrdom fighting the Panthic Sikh Struggle together, alongside one of Bhai Tainee’s brothers and one of Manjit Kaur’s siblings.
Birth and Education
Bhai Raminderjeet Singh Tainee was born on October 2, 1965, in Jalandhar City, nestled near the neighborhood behind the Doordarshan TV center, in a colony known as New Siraj Ganj. He was born to Mata Sharanjit Kaur and Master Amrik Singh, a dedicated government teacher. Bhai Sahib was part of a family of five siblings: Anantjit Kaur, Bhai Harminder Singh Pinki (Shaheed), Bhai Raminderjeet Singh Tainee himself, Gurwinderjit Kaur, and Kanwal Charan Singh Happy. The family, deeply imbued with the Sikh spirit, received boundless grace from Guru Sahib. Bhai Raminderjeet Singh Tainee, like others in his family, was devoutly inclined towards Sikhism from a young age.
He commenced his primary education at Government Middle School Mehwan in Phagwara. Subsequently, he pursued his eighth to tenth-grade education at Khalsa High School Palahi. For higher studies, he enrolled at Ramgarhia College in Phagwara.
Panthic Family
Bhai Raminderjeet Singh Tainee hailed from a family deeply rooted in Panthic activism. His family history resonates with prominent Panthic fighters. During Bhai Tainee’s childhood, both his grandfather, Nana ji, and his mother were arrested in numerous Panthic Agitations. Furthermore, His father, a member of Sardar Simranjit Singh Mann’s party, the Shiromani Akali Dal Amritsar, served as the president of the Jalandhar district. He too endured multiple imprisonments while actively participating in Panthic agitations.
AISSF Membership and Panthic activities
During Bhai Raminderjeet Singh Tainee’s enrollment at Ramgarhia College Phagwara for higher studies, Punjab was gripped by intense tension due to the burgeoning Sikh struggle against the oppressive policies of the Indian government. It was during this period at college that Bhai Raminderjeet Singh Tainee encountered Bhai Paramjit Singh Gandasa and other fervent Kharku Singhs, secretly immersing himself in Kharku Activities. Joining the All India Sikh Students Federation (AISSF), Bhai Tainee became increasingly influenced by the prevailing Panthic atmosphere, actively engaging in the ongoing Dharam Yudh Morcha.
He volunteer his first arrest during the Dharam Yudh Morcha, under the guidance of Jathedar Santa Singh Bhaur of Phagwara (father of Shaheed Bhai Surinder Singh ‘Shinder’ Toronto). Simultaneously, while pursuing his education and working through the AISSF, Bhai Tainee remained deeply involved in clandestine Sikh struggles. His companions at college, namely Bhai Paramjit Singh Gandasa and Bhai Gurwinder Singh (from Nawan Pind Akalgarh) of Jalota Kand, continued their commitment to the Kharku movement alongside Bhai Raminderjeet Singh Tainee.
This trio from Ramgarhia College operated under the leadership of Sant Baba Jarnail Singh ji Khalsa Bhindranwale, combating the adversaries of the Anti-Panthic elements. During this time, the Punjab Police routinely apprehended and subjected furious young Sikhs to torture.
In one instance, Bhai Tainee was apprehended during a police raid, enduring severe torture around the years 1982-83. During this period, Bhai Sahib’s sister, Anantjit Kaur, was getting married, and Bhai Tainee was in a grievous condition due to the torment inflicted by the police.
The Guerrilla Life (1983-89)
In 1983, distressed by incessant police persecution, Bhai Raminderjeet Singh Tainee decided to leave his home and join Kharkus in an active guerrilla struggle advocating for Sikh rights. Following the Army’s assault in June 1984, widespread belief circulated that Bhai Tainee, like many other Sikhs, had met martyrdom at Darbar Sahib. However, in September 1984, a ruthless police officer named Swaran Singh Ghotna arrested Bhai Tainee at the Dera Baba Nanak border in the Gurdaspur district, alerting his family of his capture.
Subjected to brutal torture, Bhai Sahib faced around 20-22 cases before being transferred to Jalandhar jail. Subsequently, he was relocated to Nabha Security Jail. He pursued a course in ‘Gurmukhi Giani’ during his imprisonment. In 1986, he secured bail and was released, yet clandestinely continued his involvement in the Kharku Movement.
However, he was soon re-arrested and faced extensive torture, leading to the filing of 25-30 cases against him, subsequently returning to Nabha Jail. Finally, in 1989, after securing bail once again, Bhai Tainee was released from prison.
Government Atrocities Against Bhai Tainee
Following his release on bail, Bhai Raminderjeet Singh Tainee clandestinely resumed his involvement with the Kharku Movement. However, mere months after his release, the police subjected Bhai Sahib to torture, linking him to a bombing incident in Phagwara. Throughout this period, the authorities arbitrarily apprehended Bhai Tainee at their whim. In case of any incident occurring in a nearby city, Bhai Tainee would endure further humiliation under the guise of interrogation.
Assaults on Bhai Tainee’s Father
During Bhai Raminderjeet Singh Tainee’s imprisonment, his father, Master Amrik Singh, faced arrest on May 2, 1986. The police subjected his father to relentless torture under fabricated charges, and several other relatives suffered similar arrests. Master Amrik Singh was accused by the police of the murder of Shiv Sena members, Madan Lal Chhabra and Chhagan Lal Chhabra, from Avtar Nagar Jalandhar. Whenever Master Ji secured bail in one case, the police swiftly fabricated a new one. Shockingly, the police charged Master Amrik Singh with the National Security Act (NSA) consecutive five times. His prolonged imprisonment led to a decline in his health.
The police employed various tactics to torment him in jail, from confining him to his cell and denying him access to bathing water to prohibiting visits from family and friends. He was incessantly shifted from one prison to another – from Jalandhar to Bathinda Jail, Ferozepur, Patiala, Sangrur, and Nabha. Despite the government’s oppressive tactics, Master Amrik Singh Ji’s indomitable Panthic spirit remained unbroken, although his family bore the brunt of this targeted persecution. As the president of the Jalandhar unit of Akali Dal Maan, he spearheaded the establishment of the Guru Gobind Singh Medical College of Electropathy and actively participated in various Panthic activities.
When Major Baldev Singh Ghuman, the Maan Dal leader, was martyred on June 23, 1990, Master Amrik Singh, the president of the Jalandhar circle of Maan Dal, organized an Akhand Path Sahib in honor of Major Baldev Singh at the Gurdwara Sahib in Model Town, Jalandhar. Despite Jalandhar SSP Suresh Arora’s objection, insisting that the Akhand Path in Major Ghuman’s name should occur in Amritsar due to his background belonging to Amritsar, Master Amrik Singh persisted in holding the ceremony in Jalandhar. This defiance made him a target of the “Indian Lions” group, a Police Cat group.
In July 1990, while Master Amrik Singh was ascending the stairs of the Guru Gobind Singh Medical College, the “Indian Lions” opened fire on him. Despite being injured, Master Amrik Singh confronted the attackers, causing them to flee. Witnessing this brutality, Raminderjeet Singh Tainee considered it a challenge and began tracing the activities of this particular group of assailants.
Punjab Police CAT Violence
To suppress the escalating Kharku Movement, the government implemented various violent strategies, including the creation of Police CAT (Counterinsurgency Assault Team) parties. This initiative involved the collaboration of law enforcement officers, criminals, and individuals with a propensity for anti-social activities, aiming to orchestrate incidents under the guise of Kharku Singhs. While some emotionally charged individuals initially joined the movement, they later displayed vulnerability, readily collaborating with the police. Certain factions within the comrades also became active, aligning themselves with government policies.
These lethal groups operated in vehicles equipped with tinted windows, traversing Punjab’s terrain to assault any Gursikh they encountered. Following the fatal attacks on the Sikh families, they left behind Kharku Jathebandi letterheads as a signature. Their atrocious acts extended to the homes of movement supporters. Officers such as Izhar Alam, Ajit Sandhu, Sarabdeep Singh, and Swaran Ghotna each led their own cat teams.
Concurrently, SSPs Swaran Singh Ghotna of Kapurthala and Suresh Arora of Jalandhar spearheaded a cat party dubbed the ‘Indian Lions’. This unit’s objective was to target the families of political leaders and Kharkus advocating for Sikh autonomy. Pargat Singh from Phagwara, operating under the name of General Dyal Singh, assumed leadership of this particular CAT party and shouldered every responsibility attributed to the group.
This CAT group initiated their violence by abducting Bapu Mahinder Singh, father of prominent Kharku leader Bhai Manbir Singh Chaheru, from his residence, subsequently subjecting him to kill by fatal torture. Following this, the group targeted Akali leader and former minister Atma Singh in a gunfire attack. Subsequently, they assassinate Major Baldev Singh Ghuman, a member of the Maan Dal’s working committee in Jalandhar, whose residence had been visited by Bhai Manbir Singh Chaheru, resulting in his arrest and subsequent release on bail after enduring severe torture. The Police Cat Party fatally shot Bhai Major Baldev Singh Ghuman at his residence. This same group also orchestrated a lethal assault on Bhai Tainee’s father, from which Master Amrik Singh narrowly escaped.
Bhai Raminderjeet Singh Tainee took an active role in tracking down these Police cats. Initially, he successfully located and eliminated the deputy leader ‘Bittu’ within the group. Bhai Tainee’s identity was compromised during this shooting incident near Jalandhar Bus Station, forcing him into hiding. Undeterred, he persisted in his mission to dismantle this cat party. Soon after, Bhai Tainee identified the gang members and confronted the gang’s leader, ‘Gern Dyal Singh,’ near the motor works adjacent to Lyallpur Khalsa College, ultimately fatally shooting him.
During this period, the police intensified their persecution of Bhai Sahib’s family. Despite his brothers and father enduring tremendous hardship and anger, Bhai Tainee continued his actions. He systematically sought and eliminated every activist affiliated with the ‘Indian Lions’. Recognizing Bhai Sahib’s efforts, Babbar Khalsa appointed him as the area commander of Jalandhar district. Subsequently, another member of the cat group, ‘Kaala,’ was found deceased near Lal Ratan Cinema. Likewise, Ajay Verma was eliminated, although the blame for his murder was wrongfully pinned on Bhai Tainee’s brother.
Bhai Tainee’s Brothers
Kanwal Charanjit Singh Happy, brother of Bhai Raminderjeet Singh Tainee, was arrested in a predawn raid on September 12, 1990, alongside his father, Master Amrik Singh. Despite being illegally detained for three days, Bhai Happy was accused of the murder of Ajay Verma from Central Town Jalandhar, with the recovery of an assault rifle. The police continued fabricating false narratives that were consistently published in newspapers.
The relentless harassment by the police extended to Bhai Tainee’s brother, Harminder Singh Pinki, who resides in Delhi. On March 7, 1991, a distressing incident unfolded where 12 family members, including Bhai Tainee’s father Master Amrik Singh, and mother Sharanjit Kaur, were abducted. Not even Bhai Sahib’s sisters, nieces, or nephews were spared. This operation was entirely executed by male police personnel, without the involvement of any female officers.
Earlier, when Bhai Raminderjeet Singh Tainee was apprehended, the Kharku Jathebandies initiated actions for his release, prompting the kidnapping of CRP SP’s family members in Jalandhar. Subsequently, the police intensified their brutalities against Bhai Tainee’s family.
During this period, Bhai Tainee’s brother, Harminderjit Singh Pinki, endured such severe torture that he suffered permanent physical and mental trauma. Sadly, in August 1995, Bhai Harminderjit Singh Pinki passed away due to the pain and injuries inflicted by police torture.
Amidst the police violence, the government spared no effort to dismantle Bhai Tainee’s household, leading several relatives to flee Punjab out of fear. The police subjected the family to inhumane atrocities, aiming to render them homeless. Throughout this ordeal, Bhai Tainee’s mother, Bibi Sharanjit Kaur, displayed extraordinary resilience. Harminderjit Singh Pinki’s legs were maimed, rendering him incapable of walking, while Master Ji suffered broken arms at the hands of the CIA Staff. The family refrained from entering their own residence due to the police’s atrocious behavior. Throughout this ordeal, Mataji’s unwavering faith in Sikhi provided crucial support to the family.
Babbar Khalsa and Bhai Tainee
Bhai Raminderjeet Singh Tainee earned a prominent position among the distinguished fighters of Babbar Khalsa. He held deep admiration and reverence for Singhs such as Bhai Avtar Singh Pehlwan Babbar and Bhai Manjit Singh Babbar. As Bhai Raminderjeet Singh Tainee relentlessly targeted more police informers and eliminated additional CAT members, the police intensified their aggression against his family. Bhai Sukhdev Singh Babbar, the Chief of Babbar Khalsa, was deeply impressed by the unwavering Sikh faith and determination exhibited by Bhai Sahib during those turbulent times. He admired how Bhai Sahib fearlessly confronted and neutralized the adversaries of the Kharku Movement.
Bhai Sahib shared a strong bond with Bhai Harmeet Singh Tochi Babbar Bhauwal, Bhai Balwinder Singh Jatana, Bhai Charanjit Singh Channa Jhallian, and others. Bhai Tainee expanded his operations into the Ropar Area and various regions in Malwa, becoming increasingly active. The collective Kharku Jathebandis, including Babbar Khalsa, was deeply impressed by Bhai Tainee’s Panthic contributions, particularly in dismantling the Police Cat network. Despite relentless harassment inflicted by police officials like SP Swaran Singh Ghotna on Bhai Tainee’s family, the entire family silently endured these atrocities for the sake of the Panth without any complaints.
February 1991 Arrest
During a planned operation, a group of Kharku Singhs, including Bhai Amrik Singh Kauli, Bhai Harmeet Singh Bhowwal, Bhai Jagtar Singh Hawara, and Bhai Raminderjeet Singh Tainee, devised a strategy to execute a mission in Calcutta. While en route for this assignment, Bhai Tainee and two companions, Bhai Nirmal Singh Miran Majra and Bhai Harpal Singh Giga Majra, were in Manimajra on February 28, 1991, when the Chandigarh Police apprehended the trio based on information from an informant.
During this incident, Bhai Nirmal Singh Miran Majra Babbar became a martyr after ingesting a cyanide capsule. However, Bhai Harpal Singh Giga Majra and Bhai Raminderjeet Singh Tainee were taken into police custody. Subsequently, they were subjected to severe torture by Sumedh Saini at the police interrogation center. Under intense duress, Bhai Harpal Singh Giga Majra attained martyrdom, and Bhai Raminderjeet Singh Tainee was almost near death. Bhai Tainee endured excruciating torture, including the pulling and separation of his nails, but he valiantly withheld divulging any secrets related to the Jathebandi.
During this period, Kharku Singh abducted the relatives of Union Home Minister Buta Singh, demanding Bhai Tainee’s release in exchange. The government machinery faced upheaval, and eventually, the police had to concede that Bhai Tainee was indeed in their custody.
Action by Kharkus
The Singhs concluded that no political leader in Punjab possessed the ability to secure Bhai Raminderjeet Singh Tainee’s release. In a bid to intensify the pressure, Kharkus abducted relatives of the former Union Home Minister, S. Buta Singh, in Ludhiana. On March 6, 1991, Buta Singh, in distress, pleaded with Punjab police officers over the phone to arrest Bhai Tainee and incarcerate him in exchange for the release of his relatives. To heighten the stakes, young daughters of Jalandhar CRP SP were also kidnapped.
An incident highlighting the Singhs’ moral stance emerged during the abduction of these girls. It was reported that when the younger daughter of SP Gurcharan Singh courageously said, “If you intend to harm us, do it here…” The Singhs, displaying remarkable empathy, responded, “Sister, we didn’t take you to cause harm. You are our sister, and a Singh never inflicts harm on their sisters.” The Singhs elucidated to the girls that accompanying them might save a ‘Singh’s’ life. Convincing the girls and their mother, they left for Nandanpur village. Concerned about the cold weather, they sent the elderly mother back and took both girls along.
Subsequently, the police filed a case against Bhai Tainee’s father, Master Amrik Singh, brother Kanwalcharan Singh, and two other Singhs. Analyzing the events in Ludhiana and Jalandhar, the police grasped that only announcing Bhai Tainee’s arrest could placate the Kharku’s aggression, or else more kidnappings might follow. Consequently, in this tense atmosphere, the police purportedly showed Bhai Tainee’s arrest, sending him to Burail Jail.
In this situation, his father managed to visit him in jail. According to his father’s account, Bhai Raminderjeet Singh Tainee suffered severe torture, including the removal of nails, disfigurement of his face, and plucking of beard hair. He also endured head trauma resulting in bleeding, rendering him unable to speak at the time of their meeting.
Bhai Sahib was arrested and sent to Burail Jail in a deteriorated physical state, requiring constant medical attention at PGI for treatment and check-ups.
Reportedly, Bhai Sahib’s appearance was unrecognizable due to the brutal torture, leaving him unable to speak. Jalandhar police officers were incensed with Bhai Tainee for disrupting the CAT network and had planned to concoct a story, suggesting that “Kharkus attacked to free Bhai Tainee,” potentially resulting in his fake encounter. However, Singh’s pressure dissuaded Chandigarh police officers from harming him, fearing Kharku’s retaliation. Despite Jalandhar police’s attempts to obtain remand, the judge declined due to Bhai Sahib’s precarious physical condition, leaving them disheartened.
Upon learning this news, Bhai Sahib’s companions prepared to rescue him from police custody. He was eventually transferred from Burail Jail to PGI Chandigarh for further treatment.
Elections of 1991
As the 1991 Punjab Vidhan Sabha elections approached, Panthic parties perceived it as the government’s ploy to portray that the Sikh community didn’t support Khalistan but aimed to resolve issues by engaging in the Indian electoral process. Despite this, segments of the Sikh diaspora fell into the government’s strategy and readied themselves to participate in the elections. They nominated Bhai Raminderjeet Singh Tainee, detained in Burail Jail, as a contestant from the Adampur Vidhan Sabha constituency, hoping for his release, mirroring Simranjeet Singh Mann’s previous release post-election win.
However, on June 12, 1991, Bhai Tainee made his stance clear through newspapers, stating, “My Jathebandi (Babbar Khalsa) and I have no faith in the Constitution of India.” He criticized the government formed by this constitution for the massacre of Singhs and the martyrdom of Kar Sewa personalities while highlighting the daily humiliation faced by daughters and sisters in police stations. With 25-30 Singhs martyred daily, he expressed his inability to partake in the elections, emphasizing that elections only amplified confusion and division within the nation.
He appealed to all election candidates, acknowledging numerous martyrdoms, and urging unity to boycott the elections for the dignity and honor of the Panth.
Escape from Prison –Feb 1992
The Kharkus’ circles speculated about the Indian government’s wrath towards Bhai Tainee due to his actions against Jalandhar’s Police Cats. They feared the authorities might contrive a false encounter to eliminate him. Consequently, the Babbar Khalsa and Khalistan Liberation Force collaborated to secure Bhai Tainee’s release. They chose February 26, 1992, when Beant Singh was set to assume office as Chief Minister, diverting police attention away. On that day, while Bhai Tainee was transferred from Burail Jail to PGI for a checkup, the Kharkus launched an attack. During the chaos, Officer Amarjit Singh and another policeman were killed, and Bhai Tainee was rescued amid the gunfire.
Chandigarh was swiftly cordoned off upon receiving the news. Despite the thorough vehicle searches, Bhai Raminderjeet Singh Tainee and his companions managed to leave undetected, concealed within sugarcane bundles on a trolley. This brazen daylight escape sparked discussions questioning police claims of Singhs being killed during rescue attempts. The release of Bhai Tainee served as proof that when Singhs acted, they prevailed. The police filed a case against 4 Kharkus, including Bhai Balwinder Singh Lala, for their involvement.
Jail Superintendent Sharma, deeply influenced by Bhai Tainee’s devout life in Burail Jail, allegedly expressed his desire for Bhai Tainee’s escape. Following the rescue, the administration suspended Superintendent Sharma. Despite a stringent police guard at Bhai Sahib’s residence, his mother, Sharanjit Kaur Ji, sought solace in prayers at the Guru’s house, praying for the well-being and success of her valiant son.
Activities after escape & Anand Karaj
After his escape, Bhai Tainee resumed his Panthic activities while facing the mistreatment of his family by the police in Jalandhar. Despite this, he remained dedicated to serving the Panthic cause. A reward of 15 lakhs was announced by the police for any information on his whereabouts.
During this period, Bhai Raminderjeet Singh Tainee solemnized an Anand Karaj with Gursikh Bibi Manjit Kaur from Gadharam village in Ropar. Bhai Harmeet Singh Bhauwal officiated the Lawaan ceremony. Post-marriage, Bibi Manjit Kaur was honored with the name Bibi Kirandeep Kaur within the Kharku Jathebandi. Bibi Manjit Kaur was known for her spirited and courageous demeanor, actively accompanying Bhai Sahib in all endeavors. Together, this couple, Bhai Tainee and Bibi Manjit Kaur, earned significant admiration and affection in the Ropar and Patiala regions due to their amicable nature. They garnered immense respect from Babbar Khalsa and various other Kharku Jathebandis.
Shaheedi –5 March 1993
Bhai Tainee and Bibi Manjit Kaur harbored a fervent desire to confront the police during a martyrdom incident, a wish eventually fulfilled by Guru Maharaj. On March 5, 1993, around half-past five in the evening, on a ‘New Fatehgarh Sahib Bus Service’ bus (PB 11-B 6497) en route from Patiala to Ludhiana, passengers hurriedly traveled, accompanied by the resonating song, “Sathon Baba Khoh Lia Tera Nankana…”. Bhai Tainee and his wife were among the passengers traveling on this bus.
The bus, making a stop outside the Mandi Gobindgarh bus stand, witnessed passengers embarking and disembarking. Amidst this, a middle-aged man, along with the conductor, vociferated, “Non-stop Ludhiana, non-stop Ludhiana, no way to ride bye, non-stop Ludhiana…”
As the driver resumed the journey with a long whistle, the bus approached a stringent police checkpoint near Khanna City, facing the Sadar police station. The police swiftly surrounded the bus, causing a halt in GT road traffic. The police team, trailing in private vehicles from Patiala, held a strong conviction that they had targeted the ‘right man,’ confidently maneuvering their ‘CAT’ (Counterinsurgency Assault Team).
The police encircled the bus, instructing passengers to disembark. An ASI approached the front door, searching for Bhai Raminderjeet Singh Tainee. Sensing the situation, Bhai Tainee and Bibi Manjit Kaur armed themselves, urging the police to allow innocent passengers to leave. Despite this plea, the police permitted passengers to exit with raised hands. Tragically, in a mistaken identity, an openly bearded young man, later identified as a Congress party worker, was fatally shot by the police.
Bhai Tainee and Bibi Manjit Kaur positioned themselves at the front door after the passengers from the second door had exited. Bibi Manjit Kaur, in her final month of pregnancy, swiftly drew her pistol, causing a policeman in front of her to collapse.
The audacious firing by Bibi Manjit Kaur prompted the police to take cover while Bhai Raminderjeet Singh Tainee fiercely confronted them with his AK, displaying Babbar’s determination. The intense exchange between dedicated Kharkus and hundreds of police officers resulted in injuries to numerous passengers and ASI Harjit Singh Panu.
During the relentless half-hour encounter, several police officers fell to the brave couple’s bullets. As their ammunition dwindled, rather than surrendering, Bhai Raminderjeet Singh Tainee and Bibi Manjit Kaur, after offering their final prayers, chose martyrdom, ending each other’s lives. Their act left the enemies, aiming to arrest them alive, in frustration. Tragically, Bibi Manjit Kaur’s unborn child also attained martyrdom in this tragic event.
SSP Bedi instructed the policemen to advance towards the bodies from the bus, armed and ready. Inside the bus, the tape continued playing, echoing the song, “Hass-hass band-band katwa liya te mukho si na uchari…” Among the possessions of the martyred couple were Gurbani gutkas, medical prescriptions, and other personal items. Observing the police’s focus on the deceased bodies, onlookers began to depart, averting their gazes.
On March 5, 1993, Bhai Jaswinder Singh Jassa Gaggo-Gadharam, brother of Bhai Tainee’s Singhani, Bibi Manjit Kaur Babbar, also attained martyrdom on the same day, all sacrificing their lives for the cause of Khalistan’s establishment.
Aftermath
The next morning the headline was – “Top Babbar Raminderjeet Singh Tainee along with his wife Bibi Manjit Kaur killed in Khanna….” Bhai Tainee’s brother and father were detained in jail. But Mata Sharanjit Kaur directly reached Khanna. Police cremated the bodies of this Kharku couple in Khanna’s crematorium. Bhai Sahib’s sister Anantjit Kaur went to Khanna and saw the bus in which her brother and sister-in-law were martyred.
Pain of Family
Even after Bhai Sahib’s martyrdom, the police persisted in harassing the family. In August 1995, Bhai Raminderjeet Singh Tainee ‘s brother, Bhai Harminder Singh Pinky, succumbed to severe police torture. The sorrow of losing four family members and the relentless persecution by the police prematurely aged Master Amrik Singh and Mata Sharanjit Kaur. Eventually, on August 23, 2001, Mata Sharanjit Kaur also passed away. Later, on November 5, 2008, Master Amrik Singh also departed. Bhai Tainee’s brother Kanwal Charanjit Singh Happy and his sisters continue to endure the pain shared by numerous other families of Kharku fighters. Regrettably, during the KhalisTainee movement, a considerable part of the Panth overlooked these heroes and their descendants, who sacrificed their lives for the Sikh Panth.
Our Duty
What responsibilities do we hold towards these courageous Singhs? Are we truly honoring these responsibilities? This is a question we need to pose to ourselves. Every year, on the 5th of March, when the Sangat assembles at Bhai Sahib’s residence in Jalandhar to honor his memory, the family gains strength for a short while. Yet, throughout the rest of the year, there seems to be a lack of attention or care from leaders or the Sikh community as a whole.
Source: information by Family,
– Kaumi Parwane (2016), by Bhai Baljit Singh Khalsa
–Khalsa Fatehnama, Sarabjit Singh Ghuman, March 2013
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ – ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਟੈਨੀ
ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਉਤੇ ਕੁਝ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾਲ ਹਿਸਾ ਪਾਇਆ । ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਜੰਮ ਪਲ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੰਘਣੀ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਨਾਂ ਬਹੁਤ ਉੱਘਾ ਹੈ। ਆਪ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਦੰਮ ਤੱਕ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੌਮੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾਤਾ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ ਜੀ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ ।
ਜਨਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ
ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1965 ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਟੀ.ਵੀ. ਸੇਂਟਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਮੁਹੱਲੇ ਦਾ ਨਾਂ ਨਿਉ ਸਿਰਾਜ ਗੰਜ ਮਾਤਾ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਆਪ ਜੀ ਕੁੱਲ ਪੰਜ ਭੈਣ ਭਰਾ ਸਨ: ਅਨੰਤਜੀਤ ਕੌਰ, (ਸ਼ਹੀਦ) ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ, (ਸ਼ਹੀਦ) ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ, ਗੁਰਵਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਕੰਵਲ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਹੈਪੀ। ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਉੱਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅੰਤ ਕਿਰਪਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਬਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਵੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਖੀ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਮਹਿਕ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਮੇਹਵਾਂ, ਤਹਿਸੀਲ ਫਗਵਾੜਾ ‘ਚ ਹੋਈ। ਇਥੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਕਲਾਸ ਕਰ ਕੇ ਦਸਵੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਪਲਾਹੀ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਕਾਲਜ ਫਗਵਾੜਾ ‘ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ।
ਪੰਥਕ ਪਰਿਵਾਰ
ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਉੱਘੇ ਪੰਥਕ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ, ਨਾਨਾ ਜੀ ਤੇ ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਵੀ ਕਈ ਪੰਥਕ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵੀ ਸਰਦਾਰ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਫੇਰ ਜੇਲ੍ਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ।
ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੰਥਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ
ਜਦ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਉਚੇਰੀ ਵਿਧੀਆ ਲਈ ਰਾਮਗੜੀਆ ਕਾਲਜ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਖੇ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਕਾਫੀ ਗੰਭੀਰ ਸੀ । ਇਸ ਵੇਲੇ ਹਿੰਦੂਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਜ਼ੁਲਮੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਬਸੰਤ ਖਿੜਨ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੰਡਾਸਾ ਆਦਿ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਤੇ ਆਪ ਨੇ ਗੁਪਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ‘ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਜੀ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ । ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਆਲੇ- ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪੰਥਕ ਮਾਹੌਲ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਤੇ ਉਹ ਚਲ ਰਹੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਗ ਪਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫਗਵਾੜੇ ਦੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਭੌਰ (ਪਿਤਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿੰਦਰ ਟਰਾਂਟੋ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੌਰਾਨ ਪਹਿਲੀ ਵੇਰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।
ਕਾਲਜ ਪੜਦਿਆਂ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਗੁਪਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਜਲੋਟਾ ਕਾਂਡ ਵਾਲੇ ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੰਡਾਸਾ ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਅਕਾਲਗੜ੍ਹ) ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਕਾਲਜ ਦੀ ਇਹ ਤਿਕੜੀ ਪੰਥ ਦੋਖੀਆਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਲਈ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ ਰਹੀ । ਓਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਜਜ਼ਬੇ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਵੀ ਕਾਬੂ ਆ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਹ 1982-83 ਦੀ ਗਲ ਹੋਣੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਭੈਣ ਅਨੰਤਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਬੜੀ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਨ।
ਗੁਰੀਲਾ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ (1983-89)
1983 ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨਿਤ ਦੀ ਮਾਰ-ਕੁੱਟ ਤੋਂ ਅੱਕ ਕੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਘਰੋਂ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਹ ਸਿੱਖ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਗੁਰੀਲੇ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਜੂਨ 1984 ਦੇ ਘਲੂਘਾਰੇ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਇਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਹੋਰਨਾ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਵਾਂਗ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਸਤੰਬਰ 1984 ਨੂੰ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਬਾਡਰ ਕੋਲੋਂ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਘੋਟਣੇ ਨਾਮੀ ਪੁਲਿਸ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ 20-22 ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਜਲੰਧਰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਇਥੇ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਭਾ ਸਕਿਓਰਟੀ ਜੇਲ੍ਹ ‘ਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨੀ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਨ 1986 ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਜ਼ਮਾਨਤਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਆਪ ਗੁਪਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ‘ਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।
ਫਿਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕਾਫ਼ੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਉੱਪਰ 25-30 ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਭਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਸੰਨ 1989 ਵਿੱਚ ਆਪ ਫਿਰ ਜ਼ਮਾਨਤਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ‘ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਏ।
ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਉਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਹਿਰ
ਜ਼ਮਾਨਤ ਉਤੇ ਰਿਹਾਈ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਫੇਰ ਸੇਵਾ ਅਰੰਭ ਦਿੱਤੀ। ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਮਗਰੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫਗਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜਦ ਵੀ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਪੁਲਿਸ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦੀ। ਕੋਈ ਵੀ ਵਾਰਦਾਤ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਪੁੱਛ-ਗਿਛ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ
ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 2 ਮਈ 1986 ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਤਹਿਤ ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਜਾਣ- ਪਛਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆਂਦਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਉੱਤੇ ਅਵਤਾਰ ਨਗਰ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਮਦਨ ਲਾਲ ਛਾਬੜਾ ਤੇ ਛਗਨ ਲਾਲ ਛਾਬੜਾ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਕੇਸ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕੇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮਾਨਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨਵਾਂ ਕੇਸ ਪਾ ਦਿੰਦੀ। ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਐਨ.ਐਸ.ਏ. ਲਾਈ ਗਈ। ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਈ।
ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਾ ਛੱਡੀ। ਚੱਕੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾ ਕੱਢਣਾ, ਨਾ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਕਦੇ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਬਠਿੰਡਾ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦੇਣਾ, ਕਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਕਦੇ ਪਟਿਆਲੇ, ਕਦੇ ਸੰਗਰੂਰ, ਕਦੇ ਨਾਭੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੰਥਕ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਇਹ ਹਕੂਮਤੀ ਜਬਰ ਤੋੜ ਨਾ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਮਾਨ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਇਕਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਲੈਕਰਟੋਪੈਥੀ ਦਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਮੇਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵੀ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤੇ ਹੋਰ ਪੰਥਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਨ ਦਲ ਦੇ ਲੀਡਰ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਮਾਨ ਦਲ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਸਰਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ‘ਚ ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ‘ਚ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਰਖਵਾਇਆ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਸੁਰੇਸ਼ ਅਰੋੜਾ ਨੇ ਦਬਕਾ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਮੇਜਰ ਘੁੰਮਣ ਨਮਿਤ ਪਾਠ ਦਾ ਭੋਗ ਜਲੰਧਰ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਹਿਟਲਰੀ ਫੁਰਮਾਣ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਿਛਲਾ ਇਲਾਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਭੋਗ ਓਥੇ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੇਜਰ ਘੁੰਮਣ ਨਮਿਤ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਰਖਵਾ ਕੇ ਪਾਠ ਦਾ ਭੋਗ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਜਲੰਧਰ ‘ਚ ਹੀ ਪੁਆਇਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ “ਇੰਡੀਅਨ ਲਾਇਨਜ਼` ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ‘ਤੇ ਆਪ ਦਾ ਆਉਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੀ।
ਜੁਲਾਈ 1990 ‘ਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਪਿੱਛੋਂ ਇੰਡੀਅਨ ਲਾਇਨਜ਼ ਦੇ ਕੈਟਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਲਲਕਾਰਾ ਮਾਰਿਆ ਤਾਂ ਹਮਲਾਵਰ “ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ੇਰ” ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ। ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਨੇ ਕੈਟਾਂ ਦੀ ਇਸ ਬੁਰਛਾ ਗਰਦੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ‘ਚ ਲਿਆ ਤੇ ਕੈਟਾਂ ਦੇ ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਪੈੜ ਨੱਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਪੁਲਿਸ ਕੈਟਾਂ ਦੀ ਸੁਧਾਈ
ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਨੂੰ ਠਲ੍ਹ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਕਈ ਨੀਤੀਆਂ ਅਪਣਾਈਆਂ। ਇੱਕ ਨੀਤੀ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਅਪਣਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਨੀਤੀ ਤਹਿਤ ਪੁਲਸੀਆ, ਗੁੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰਾਂ ਨੂੰ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਵਾਲੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਕਾਤਲ ਟੋਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਉਹ ਲੋਕ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਸੀ, ਜਿਹੜੇ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੋ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕੁਦ ਪਏ ਪਰ ਫੇਰ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਵਿਖਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੀਤੀ ਆਦਿਕ ਨਾਵਾਂ ਹੇਠ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ।
ਇਹ ਕਾਤਲ ਦਸਤੇ ਕਾਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਾਲਿਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਦਨਦਨਾਉਂਦੇ ਫਿਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਜਿਥੇ ਵੀ ਕੋਈ ਗੁਰਸਿੱਖ ਮਿਲਦਾ, ਉਸ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੰਦੇ। ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਘਾਤਕ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੈਟਰਪੈਡ ਸੁੱਟ ਜਾਂਦੇ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਘਿਨਾਉਣੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਦੇ। ਇਜ਼ਹਾਰ ਆਲਮ, ਅਜੀਤ ਸੰਧੂ, ਸਰਬਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਸਵਰਨੇ ਘੋਟਣੇ ਆਦਿਕ ਸਾਰੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਕੈਟ ਟੋਲੇ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਸਨ।
ਇਸੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਕਪੂਰਥਲੇ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਘੋਟਣਾ ਤੇ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਸੁਰੇਸ਼ ਅਰੋੜਾ ਦੇ ਮਤਹਿਤ ਇੱਕ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ ਸਰਗਰਮ ਹੋਈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਲਾਇਨਜ਼’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਕੰਮ ਪੰਥਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁਖੀ ਫਗਵਾੜੇ ਦਾ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਜਨਰਲ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਂਦਾ ਸੀ।
ਇਸ ਕੈਟ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਘੇ ਜੁਝਾਰੂ ਨੇਤਾ ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਾਪੂ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਘਰ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰ-ਕਰ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਨੇਤਾ ਤੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਆਤਮਾ ਸਿੰਘ ਉੱਪਰ ਵੀ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਫਿਰ ਇਸੇ ਹੀ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ‘ਚ ਮਾਨ ਦਲ ਦੀ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰੋਂ ਭਾਈ ਮਨਬੀਰ ਸਿੰਘ ਚਹੇੜੂ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਝੱਲਣ ਪਿੱਛੋਂ ਜ਼ਮਾਨਤ ‘ਤੇ ਘਰ ਆਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਕੈਟ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਉਤੇ ਵੀ ਕਾਤਲਾਨਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਵਾਲ ਵਾਲ ਬਚ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਕਾਂਡਾਂ ਦੀ ਸੂਹ ਲੈਣ ਲਈ ਸਿੰਘ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਧੱਕੇ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਬਣਿਆ ‘ਬਿੱਟੂ’ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਬਸ ਅੱਡੇ ਕੋਲ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਵੇਲੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋਣ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕੈਟ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤਹੱਈਆ ਕਰ ਲਿਆ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਇਸ ਸਾਰੇ ਗਿਰੋਹ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰ ਲਈ ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ‘ਚ ਉਸ ਗਿਰੋਹ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਨ: ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਇਲਪੁਰ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਮੋਟਰ ਵਰਕਸ ‘ਤੇ ਲਲਕਾਰ ਕੇ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਸੁੱਟਿਆ।
ਪੁਲਿਸ ਫ਼ੋਰਸਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਪਰ ਕਹਿਰਾਂ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਉੱਪਰ ਵੀ ਕਹਿਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਐਕਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ। ‘ਇੰਡੀਅਨ ਲਾਇਨਜ਼` ਦੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਨੂੰ ਆਪ ਨੇ ਲੱਭ-ਲੱਭ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਹੋਰ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਫੁੰਡਣੇ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਬੱਬਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਏਰੀਆ ਕਮਾਂਡਰ ਥਾਪ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੈਟ ‘ਕਾਲਾ’ ਵੀ ਲਾਲ ਰਤਨ ਸਿਨੇਮੇ ਕੋਲ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜੈ ਵਰਮਾ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਤਲ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾ ਸਿਰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਹਾਲ
ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾਤਾ ਕੰਵਲ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੈਪੀ ਨੂੰ 12 ਸਤੰਬਰ 1990 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਤੜਕੇ 4 ਵਜੇ ਛਾਪਾ ਮਾਰ ਕੇ ਫੜਿਆ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਨਜਾਇਜ਼ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਹੈਪੀ ਉੱਤੇ ਸੈਂਟਰਲ ਟਾਊਨ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਅਜੇ ਵਰਮਾ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਅਸਾਲਟ ਰਾਈਫ਼ਲ ਦੀ ਬਰਾਮਦਗੀ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਝੂਠੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਛਪਦੀ ਰਹੀ।
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਰਹਿੰਦੇ ਭਰਾ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਨਹੀਂ। 7 ਮਾਰਚ 1991 ਨੂੰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੋਰ ਸਮੇਤ 12 ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ, ਭਾਣਜੀਆਂ, ਭਤੀਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਖ਼ਸ਼ੇ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਜਨਾਨਾ ਪੁਲਿਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਸਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਮਰਦ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੇ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਦਰਅਸਲ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਖਾੜਕੂ ਧਿਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਦੇ ਐਸ.ਪੀ. ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਅਗਵਾ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਅਗਵਾ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਟੱਬਰ ਉੱਤੇ ਕਹਿਰ ਟੁੱਟ ਪਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾ ਹਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ ਉਤੇ ਐਨਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸਦਾ ਲਈ ਮਰੀਜ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਅੰਤ ਅਗਸਤ 1995 ਨੂੰ ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ।
ਪੁਲਿਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵੀ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੱਡੀ। ਡਰਦੇ ਮਾਰੇ ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਛੱਡ ਗਏ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਘਰੋਂ-ਬੇਘਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਘਟੀਆ ਕਾਰੇ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਬੀਬੀ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਵਿਖਾਈ। ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਚੱਡੇ ਪਾੜੇ ਗਏ, ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਆਤਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੀ ਸੀ.ਆਈ.ਏ. ਸਟਾਫ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਬਾਂਹ ਭੰਨ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਹੌਂਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹਾਰਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਘਰ ਵੜਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵੀ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਸਾਥ ਦਿੰਦੇ। ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਪ੍ਰਚੰਡ ਰਿਹਾ।
ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਤੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ
ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦਾ ਨਾਂ ਬੱਬਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਿਹਾ। ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਬੱਬਰ ਤੇ ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਵਰਗੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ-ਸਤਿਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਸੀ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਹੋਰ ਕੈਟਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਾਇਆ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਤਿਉਂ- ਤਿਉਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਕਹਿਰ ਢਾਹਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਕਹਿਰ ਭਰੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਜਿਸ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ ਦਾ ਮੁਜ਼ਾਹਿਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕੌਮ ਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਬੱਬਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਏਰੀਏ ਦੇ ਮੁਖ ਸੇਵਾਦਾਰ ਥਾਪ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਿਆਰ ਭਾਈ ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਤੋਚੀ ਬੱਬਰ ਭਾਊਵਾਲ, ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਟਾਣਾ, ਭਾਈ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨਾ ਝਲੀਆਂ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਉਹ ਰੋਪੜ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਚਰਨ ਲੱਗੇ। ਤੇ ਫਿਰ ਮਾਲਵੇ ਵੱਲ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧੁੰਮ ਪੈ ਗਈ। ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਖਾੜਕੂ ਧਿਰਾਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਪੰਥਕ ਘਾਲਣਾ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰੇ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੈਟਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਸਫ਼ਾਇਆ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੇ ਕੈਟਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਾਏ ਕਰਕੇ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਘੋਟਣੇ ਵਰਗੇ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਟੱਬਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਰਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ‘ਸੀ’ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ – ਫਰਵਰੀ 1991
ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਕੌਲੀ, ਭਾਈ ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭਾਊਵਾਲ਼, ਭਾਈ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਵਾਰਾ ਤੇ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਨੇ ਕਲਕੱਤੇ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਫੁੰਡਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਐਕਸ਼ਨ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਆਪਣੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਮੀਰਾਂ ਮਾਜਰਾ ਤੇ ਭਾਈ ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗੀਗੇ ਮਾਜਰਾ ਦੇ ਨਾਲ 28 ਫਰਵਰੀ 1991 ਨੂੰ ਮਨੀ ਮਾਜਰਾ ਵਿੱਚ ਸਨ ਕਿ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦੀ ਸੂਹ ‘ਤੇ ਆਪ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਇਸ ਮੌਕੇ ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਗੀਗੇ ਮਾਜਰਾ ਵਾਲੇ ਬੱਬਰ ਨੇ ਸਾਇਨਾਈਡ ਨਿਗਲ ਕੇ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਭਾਈ ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗੀਗੇ ਮਾਜਰਾ ਤੇ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ। ਬੁੱਚੜਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾ ਕੇ ਸੁਮੇਧ ਸੈਣੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਉਤੇ ਭਿਆਨਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਰਵਾਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਵੀ ਨਹੁੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਮਾਸ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪਰ ਆਪ ਨੇ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਕੋਈ ਭੇਤ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਹੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਮੌਕੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹੋਮ-ਮਨਿਸਟਰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਏ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਆਪ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਮੰਗੀ । ਸਰਕਾਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ‘ਚ ਹਲਚਲ ਮੱਚ ਗਈ ਤੇ ਅਖੀਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਆਪ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਮੰਨਣਾ ਪਿਆ।
ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਆਪ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦੱਸਣ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪ ਦੇ ਨਹੁੰ ਕੱਢ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕਾਰਨ ਬੇਪਛਾਣ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਦਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਾਲ ਪੁੱਟੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਿਰ ਦੇ ਕੇਸ ਵੀ ਖਿੱਚੇ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਸਿਰ ‘ਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਸਿੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ।
ਖੈਰ, ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਸ਼ੋਅ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਆਪ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਹਾਲਤ ਕਾਫ਼ੀ ਖ਼ਰਾਬ ਸੀ ਤੇ ਆਪ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ‘ਚ ਇਲਾਜ ਲਈ ਚੈੱਕ-ਅਪ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਪੁਲਿਸ, ਜਿਸ ਦੀ ਕੈਟ-ਫ਼ੋਰਸ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰ ਕੇ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰਿਮਾਂਡ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਹਾਲਤ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਜੱਜ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਂਡ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਜਲੰਧਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀਆਂ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਪ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ।
ਖਾੜਕੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਰਵਾਈ
ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਦੇ ਵੱਸ ਦਾ ਰੋਗ ਨਹੀਂ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਿਹ ਮੰਤਰੀ ਸ. ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ। 6 ਮਾਰਚ 1991 ਨੂੰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਕੋਲ ਫੋਨ ‘ਤੇ ਦੁਹਾਈਆਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜੋ ਤੇ ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਛੁਡਵਾਓ। ਹੋਰ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਦੇ ਇੱਕ ਐਸ.ਪੀ. ਦੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਉੱਚੇ ਇਖਲਾਕ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਇਹਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਦਰਜ ਸੀ ਕਿ ਜਦ ਐਸ.ਪੀ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ- “ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਈ ਹੈ ਤਾਂ ਇਥੇ ਹੀ ਮਾਰ ਦਿਓ…” ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਆਜ਼ਜੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਭੈਣੇ ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਚਲੇ, ਤੂੰ ਸਾਡੀ ਭੈਣ ਹੈਂ ਤੇ ਸਿੰਘ ਹੈ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਚ ‘ਤੇ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।”
ਉਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਚਲਣ ਤਾਂ ਇੱਕ ‘ਸਿੰਘ’ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਦੋਨਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਐਨੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸਮਝਾਈ ਕਿ ਉਹ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਰ ਪਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਨੰਦਨਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਆਏ ਤਾਂ ਓਥੇ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਰ ਸਿੰਘ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਐਸ.ਪੀ. ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆਉਣ ‘ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਐਨੀ ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਫਿਰ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਚਲੇ ਗਈਆਂ।
ਭਾਵੇਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਬੜਾ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੈਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਫ਼ਿਰਕਾਪਸਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੂੜ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਮ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਮੁਟਿਆਰ ਕੁੜੀਆਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ, ਭਰਾ ਕੰਵਲਚਰਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਉੱਤੇ ਇਹ ਕੇਸ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਸਮਝ ਗਈ ਕਿ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੀ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਗਵਾ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਉੱਪਰ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ਕਲ ਬੇਪਛਾਣ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ ਤੇ ਬੋਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਉੱਤੇ ਕੈਟਾਂ ਦੇ ਸੋਧੇ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਰਿਮਾਂਡ ਲੈ ਕੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਾਰ ਕੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠੇ ਸੀ ਕਿ ‘ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਉਣ ਲਈ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮਾਰੇ ਗਏ…।’ ਪਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਰਕੇ ਹੁਣ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰ ਸਮਝ ਗਏ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਖਾੜਕੂ ਜ਼ਰੂਰ ਬਦਲਾ ਲੈਣਗੇ। ਜਲੰਧਰ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਮਿਲੀ। ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਇਲਾਜ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਚੋਣਾਂ 1991 ਦੀਆਂ
1991 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਧਿਰਾਂ ਚੇਤਨ ਹੋ ਗਈਆਂ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਇੱਕ ਚਾਲ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਮਾਇਤੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਅਧੀਨ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਕੇ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸੇ ਹਕੂਮਤੀ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਏ ਤੇ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਲਈ ਕਮਰਕੱਸੇ ਕਰ ਲਏ। ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਭਰਨ ਵਾਲੇ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਸ. ਮਾਨ ਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਜਿਤਾ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਓਵੇਂ ਹੀ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇ। ਪਰ 12 ਜੂਨ 1991 ਨੂੰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ- “ਮੇਰਾ ਤੇ ਮੇਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਬਣਾਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਧੀਆਂ-ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਥਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਰੋਲ਼ੀਂ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ 25-30 ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜ ਸਕਦਾ। ਚੋਣਾਂ ਨੇ ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਦੁਬਿਧਾ ਤੇ ਫੁੱਟ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਦੀ ਦੋੜ ਲੌਂਗ ਗਈ ਹੈ। ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਖ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋ ਕੇ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ….।”
ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਫ਼ਰਾਰੀ
ਖਾੜਕੂ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਵੱਲੋਂ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਕੈਟਾਂ ਦੀ ਸੁਧਾਈ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਹੈ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਕਹਾਣੀ ਘੜ ਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ, ਤੇ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫ਼ੋਰਸ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਆਖਰ 26 ਫਰਵਰੀ 1992 ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਸ. ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣੀ ਸੀ ਤੇ ਸਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਓਧਰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਮਿਥੇ ਹੋਏ ਦਿਨ ਜਦ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਚੈਂਕਅਪ ਲਈ ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਹੋਰ ਕਾਫ਼ੀ ਪੁਲਸੀਏ ਵੀ ਫੱਟੜ ਹੋ ਗਏ। ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਛੁਡਵਾ ਕੇ ਲੈ ਗਏ।
ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਰਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਇੱਕ ਵਾਹਨ ਦੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਤਲਾਸ਼ੀ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਗੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਥਾਂ ਵਿਹਲੀ ਕਰ ਕੇ ਗੰਨਿਆਂ ‘ਚ ਲੁਕ ਕੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹੋਂ ਨਿਕਲ ਆਏ। ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ ਵਾਪਰੇ ਇਸ ਕਾਂਡ ਮਗਰੋਂ ਆਮ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਅਕਸਰ ਹੀ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਛੁਡਵਾਉਣ ਆਏ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਨਾਲ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਸਿੰਘ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਦੇ ਅਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਸ ਕਾਂਡ ਲਈ ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲੇ ਸਮੇਤ 4 ਖਾੜਕੂਆਂ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ।
ਬੁੜੈਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਪੰਥਕ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਜੇਲ੍ਹ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਸ਼ਰਮਾ ਬਹੁਤ ਪਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਕਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਫ਼ਰਾਰ ਕਰਵਾ ਦਿਆਂ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੂੰ ਸਿੰਘ ਛੁਡਵਾ ਕੇ ਲੈ ਗਏ ਤਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸ਼ਰਮੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਨੂੰ ਸਸਪੈਂਡ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਘਰ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਪਹਿਰਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਮਾਤਾ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੋਰ ਜੀ ਗੁਰੂ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੂਰਮੇ ਪੁੱਤ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ ਆਏ।
ਫਿਰ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਤੇ ਵਿਆਹ
ਫ਼ਰਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਨੇ ਫਿਰ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਅਰੰਭ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਧਰ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਡੋਲ ਹੋ ਕੇ ਪੰਥਕ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਸੂਹ ਦੇਣ ਲਈ 15 ਲੱਖ ਦਾ ਇਨਾਮ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡ ਰੋਪੜ ਕੋਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗਾਧਰਾਮ ਦੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨਾਲ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮੋਕੇ ਭਾਈ ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਭਾਊਵਾਲ਼ ਵਾਲੇ ਬੱਬਰ ਸੂਰਮੇ ਨੇ ਲਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਅੱਜ ਵੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ‘ਤੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ‘ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜਾਂ ਮੌਕੇ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਤੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਲਟਾਂ ਲੈ ਕੇ ਪਰਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਉਪਰੰਤ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੋਰ ਦਾ ਜੁਝਾਰੂ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਬੀਬੀ ਕਿਰਨਦੀਪ ਕੌਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਆਪ ਦੀ ਸਿੰਘਣੀ ਵੀ ਪੂਰੇ ਜਜ਼ਬੇ ਵਾਲੀ ਤੇ ਦਲੇਰ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਹਰ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਤੇ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਜੋੜੀ ਨੇ ਮਿਲਾਪੜੇ ਸੁਭਾਅ ਕਰਕੇ ਰੋਪੜ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਏਰੀਏ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ-ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਤੇ ਹੋਰ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਸ਼ਹੀਦੀ –5 ਮਾਰਚ 1993
ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਤੇ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਦਿਲੀ ਰੀਝ ਸੀ ਕਿ ਜਦ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂ ਵਾਲੇ ਕਰਾਰੇ ਹੱਥ ਵਿਖਾ ਕੇ ਹੋਵੇ। ਆਖਰ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੀਝ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। 5 ਮਾਰਚ 1993 ਨੂੰ ਸ਼ਾਮੀ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦਾ ਵਕਤ ਹੋਣਾ ਹੈ। ‘ਨਿਉ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਬੱਸ ਸਰਵਿਸ’ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬੱਸ ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵੱਲ ਧੂੜਾਂ ਪੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬੱਸ ਦੀ ਨੰਬਰ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਪੀ.ਬੀ. 11-ਬੀ 6497 ਲਿਸ਼ਕਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਡਰਾਇਵਰ-ਕੰਡਕਟਰ ਤੇ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਕਾਹਲ ਸੀ। ਕੰਡਕਟਰ ਨੇ ਆਡੀਓ ਕੈਸਿਟ ਮੋੜ ਕੇ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਗਾਣਾ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਸੀ- “ਸਾਥੋਂ ਬਾਬਾ ਖੋਹ ਲਿਆ ਤੇਰਾ ਨਨਕਾਣਾ…” ਠੰਢ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਭਾਵੇਂ ਘੱਟ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਅਜੇ ਵੀ ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਸੜਕ ‘ਤੇ ਹੀ ਡਰਾਇਵਰ ਨੇ ਬੱਸ ਰੋਕ ਲਈ। ਕੰਡਕਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਓਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅੱਧਖੜ ਜਿਹੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਹੋਕਰੇ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ- “ਨਾਨ-ਸਟਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਨਾਨ-ਸਟਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ, ਕੋਈ ਰਾਹ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਬਈ, ਨਾਨ-ਸਟਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ…।”
ਕੁਝ ਸਵਾਰੀਆਂ ਉਤਰੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਚੜ੍ਹੀਆਂ। ਲੰਮੀ ਸੀਟੀ ਵੱਜਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਡਰਾਇਵਰ ਨੇ ਬੱਸ ਤੋਰ ਲਈ। ਖੰਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਵਾਰ ਸਦਰ ਥਾਣੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਬੜਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਨਾਕਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਹੀ ਦੂਰ ਬੱਸ ਅੱਡਾ ਸੀ। ਬੈਰਿਅਰ ਉੱਤੇ ਜਿਉਂ ਹੀ ਬੱਸ ਰੁਕੀ, ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਘੇਰਾ ਘਤ ਲਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਪੱਕੀ ਸੂਹ ਮਿਲੀ ਜਾਪਦੀ ਸੀ। ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ ਉੱਤੇ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਇੱਕ ਵਾਰ ਰੁਕ ਗਈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪਾਈਵੇਟ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੀ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ‘ਕੈਟ’ ਉੱਤੇ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ‘ਸਹੀ ਬੰਦੇ’ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਬੱਸ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇੱਕ ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਧੁਸ ਦੇ ਕੇ ਬੱਸ ਦੀ ਮੂਹਰਲੀ ਬਾਰੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤੇ ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਲਗਾ । ਆਪ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਲਲਕਾਰਾ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਸਤਰ ਸੰਭਾਲ ਲਏ ਤੇ ਬੱਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਵੀ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਖਾੜਕੂ ਸਮਝ ਕੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ।
ਦੂਜੀ ਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਉੱਤਰ ਰਹੀਆਂ ਸਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਆਪਣੀ ਸਿੰਘਣੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨਾਲ ਬਾਰੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਸੀ । ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਜੀ ਪੇਟ ਤੋਂ ਸਨ । ਇਕਦਮ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਿਸਤੌਲ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਅਗਲੇ ਪਲ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਦੀ ਫੱਟੜ ਬਾਂਹ ਨਾਲ ਡਿੱਗਦੇ ਦੀ ਲੇਰ ਨਿਕਲ ਗਈ।
ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬੇਧੜਕ ਹੋ ਕੇ ਫ਼ਾਇਰ ਕਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਪੁਲਸੀਏ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਧਰ-ਓਧਰ ਲੁਕਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸੀ। ਭਾਈ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਦੀ ਏਕੇ. ਸੰਤਾਲੀ ਵੀ ਹੁਣ ਪੁਲਸੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਬੱਬਰਾਂ ਦਾ ਜਲਵਾ’ ਵਿਖਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉਹ ਦੋ ਜਿੰਦਾਂ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸੀਏ, ਦੇਹਾਂ ਨੇ ਪੈਰ ਗੱਡ ਕੇ ਉਹ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੁਲਸੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਨੀ ਚੇਤੇ ਆ ਗਈ। ਏ.ਐਸ.ਆਈ. ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ ਵੀ ਫੱਟੜ ਹੋ ਕੇ ਔਹ ਜਾ ਪਿਆ ਸੀ।
ਹੋਰ ਕਈ ਪੁਲਸੀਏ ਵੀ ਉਸ ਬਹਾਦਰ ਜੋੜੀ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਫੱਟੜ ਹੋ ਗਏ। ਕਈ ਸਵਾਰੀਆਂ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਰਹਿ ਗਈ ਤਾਂ ਜਿਊਂਦੇ-ਜੀਅ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹੱਥ ਆਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਖਰੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਲਈਆਂ ਤੇ ਜਾਮੇ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਪੀ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦੇ-ਜੀਅ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮਨਸੂਬੇ ਪਾਲੀ ਬੈਠੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੱਥ ਮਲਦੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ। ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਲ ਰਹੇ ਬੋਚੇ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹੋ ਗਈ।
ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਬੇਦੀ ਨੇ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਸਤ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਪੁਲਸੀਏ ਬੱਸ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਵੱਧੇ। ਬੱਸ ਵਿੱਚ ਟੇਪ ਉਵੇਂ ਚਲਦੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਗਾਣਾ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਸੀ- “ਹੱਸ-ਹੱਸ ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕਟਵਾ ਲਿਆ ਤੇ ਮੁੱਖੋਂ ਸੀ ਨਾ ਉੱਚਰੀ, ਤਾਹੀਏਂ ਅੱਜ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਸਿਰ ਸੋਂਹਦੀਆਂ ਨੇ ਦਸਤਾਰਾਂ ਕੇਸਰੀ…।’ ਸ਼ਹੀਦ ਜੋੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗੁਟਕੇ, ਦਵਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਚੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੁਝ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਦੋਹਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗ ਪਏ।
5 ਮਾਰਚ 1993 ਨੂੰ ਹੀ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੀ ਸਿੰਘਣੀ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬੱਬਰ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੱਸਾ ਗੱਗੋ-ਗਾਧਰਾਮ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾ ਗਏ। ਇੰਝ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਗਏ।
ਸ਼ਹੀਦੀ ਉਪਰੰਤ
ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਸੁਰਖੀ ਸੀ- “ਚੋਟੀ ਦਾ ਬੱਬਰ ਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਟੈਣੀ ਖੰਨੇ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸਮੇਤ ਹਲਾਕ….।” ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾ ਤੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਸਨ। ਪਰ ਮਾਤਾ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਸਿੱਧੇ ਖੰਨੇ ਪੁੱਜ ਗਏ। ਖੰਨੇ ਹੀ ਖਾੜਕੂ ਜੋੜੀ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭੈਣ ਜੀ ਅਨੰਤਜੀਤ ਕੌਰ ਖੰਨੇ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਬੱਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਆਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਵੀਰ ਜੂਝ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਦਮਾ
ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉੱਤੇ ਕਹਿਰ ਜਾਰੀ ਰਖਿਆ। 1995 ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਤਸੀਹਿਆਂ ਦੀ ਝਾਲ ਨਾ ਝਲਦੇ ਹੋਏ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਚਾਰ ਜੀਆਂ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੇ ਗਮ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਢਾਹੇ ਕਹਿਰ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੁੱਢੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅੰਤ 23 ਅਗਸਤ 2001 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਜੀ ਵੀ ਸਰੀਰ ਛੱਡ ਗਏ। ਫੇਰ 5 ਨਵੰਬਰ 2008 ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਵੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਏ। ਪਿੱਛੇ ਭਾਈ ਟੈਣੀ ਦੇ ਭਰਾਤਾ ਕੰਵਲ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੈਪੀ ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਉਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਵਾਂਗ ਹੋਰ ਵੀ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ‘ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰੀਏ, ਜਦਕਿ ਕੋਮ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਕੌਮੀ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੁੱਖ ਮੋੜ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਕੋਮ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।
ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼
ਇਹਨਾਂ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਡਾ ਕੀ ਫਰਜ਼ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਫਰਜ਼ ਅਸੀਂ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ 5 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਜਦ ਸੰਗਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫੇਰ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਕੋਈ ਆਗੂ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।
ਸਰੋਤਃ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ,
–ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ਤਿਹਨਾਮਾ, ਮਾਰਚ 2013, ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ
–ਪੁਰਜਾ ਪੁਰਜਾ ਕੱਟ ਮਰੇ (2010), ਭਾਈ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ
