When discussing heroes of Khalistan’s freedom, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s name shines. His unmatched courage, selflessness, and unwavering dedication inspired others. He led fearlessly, prioritizing fellow Singhs and thanking God for success. His focus was singular: Khalistan’s attainment or martyrdom in its pursuit.
Early Life
Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala was born in 1964 to Father S. Nachhatar Singh and Mata Surjit Kaur in Budh Singh Wala, near Bagha Purana District Moga. He belonged to an agricultural family, having two sisters and four brothers, one of his sisters passed away early.
During his early adulthood, Bhai Gurjant Singh’s family was embroiled in a land dispute. His grandfather, Kehar Singh, along with his brother Karnail Singh and other relatives, frequently faced police detentions. S. Jagjit Singh from Rode village often assisted the family. Jagjit Singh Rode, the brother of Sant Jarnail Singh Ji Khalsa Bhindranwale, fostered a Panthic environment for Bhai Gurjant Singh’s family due to their close association.
As a consequence of these disputes and legal issues, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala missed the opportunity for formal education. He instead engaged in agricultural work alongside his brothers, Jagrup Singh, Kulwant Singh, and Jaswant Singh, supporting their father, Nachhatar Singh. His affection for his grandparents was profound.
Displaying exceptional courage from a young age, Bhai Gurjant Singh caught the attention of the police, resulting in repeated arrests and brutal treatment. His early youth was marred by the harsh realities of police and government brutality, shaping his perception of life.Indian System’s Cruel Reality
The harsh reality of the Indian system surfaced in March 1984 with the arrest of Jagjit Singh Rode, sparking an agitation from Gurdwara Bibi Kahan Kaur Moga. This moment became pivotal, reflecting the fervent commitment of every Sikh to uphold the rights of Panth and Punjab. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, deeply involved in the Panthic activities, comprehended the communal prejudices against the Sikh community.
April 26, 1984, witnessed the CRP besieging Gurdwara Bibi Kahan Kaur, Gurdwara Singh Sabha, and Gurdwara Akalsar of Moga, leading to the martyrdom of numerous Singhs, including Bhai Sahib’s grandfather’s brother. The Sangat faced immense difficulties with the supply cutoffs of electricity and water. This siege echoed an event from history when the Mughal forces similarly besieged Anandgarh Sahib in 1704. Amidst the relentless siege, the Singh Sahibs declared a march with 10,000 Singhs to liberate the Sangat if the siege wasn’t lifted by May 4. The announcement led to a widespread strike in Punjab, ultimately prompting the lifting of the siege on May 3.
The martyrdom of S. Karnail Singh and others deeply affected Bhai Sahib, highlighting the profound bond between grandfather and grandson. Restless and moved, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala frequented the active federation of Singhs in Moge City. Post-siege, talented students from the Sikh Students Federation met Sant Bhindranwale in Amritsar, including Singhs who contributed significantly to driving out anti-Sikh elements from the Moge region. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, connected to these Singhs, nurtured a desire to visit Sant Ji in Amritsar, a wish unfulfilled but cherished in his heart.
Operation Blue Star – June 1984
In less than a month, as June arrived, the Indian Government’s raiding armies stormed into Punjab. Curfews were imposed as Indian troops arrived with tanks and weapons, targeting 38 Gurdwaras, including Sri Darbar Sahib.
The major confrontation unfolded in Amritsar, where the military unleashed its fury. Shelling occurred in various locations. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala was among the Singhs arrested in Gurdwara Singh Sabha in Moga. Similar to others, he was detained and imprisoned in Ferozepur Jail. The torture inflicted upon him at the Ghal Kalan police station fueled his anger. In jail, Bhai Sahib learned about the martyrdom of his AISSF friends from the Moga area while fighting at Darbar Sahib. These sacrifices further strengthened his resolve.
During a court appearance escorted by police, while seated in the jeep, he signaled to a vegetable seller from his village. His family believed he might have been martyred during the arrest at Moga Gurudwara like other Sikh youngsters. Upon receiving his message, his uncle Chand Singh visited him at Ferozepur Jail. However, this prison journey reshaped his struggle as he encountered other Sikh youngsters, sharing the Panthic pain and aspiring to contribute something meaningful to the Panth.
Meeting with Bhai Khapianwali
In Ferozepur Jail, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala encountered Bhai Waryam Singh Khapianwali. Upon the establishment of the Barnala Government, Bhai Sahib was released and returned home. He frequented Rode village, where he met fellow youths such as Bhai Lakhbir Singh Lakha Dhalleke, Bhai Jagdeep Singh Vakil Moga, Bhai Manjit Singh Mini Baba, Bhai Kulwant Singh Khukhrana, Bhai Amar Singh Maan Kishanpura, Bhai Binderjit Singh Duneke, and others. Bhai Sahib had a close relationship with AISSF leader Bhai Chamkaur Singh Rode. An informant from Bhai Sahib’s village was collaborating with the Bagha Purana police station, leading to Bhai Sahib’s inclusion in the Police notice.
Faridkot CIA staff
On March 3, 1986, the police arrested Bhai Gurjant Singh and detained him at Jaito police station. Officer Gurtej Singh Khushki from Faridkot CIA subjected him to severe torture. The police interrogated him regarding the murder of a police informant from Rauke village, but Bhai Sahib chose to remain silent. His brother Jagroop Singh was also apprehended. A fellow Singh involved in secret activities with Bhai Gurjant Singh was caught by the police and, under duress, revealed Jagroop Singh’s involvement in the informant’s murder. Pressure from the police led to a confession from Bhai Sahib, but the police later informed him that it was another brother, Bhai Kulwant Singh, responsible for the murder of the Police informer. S. Jagjit Singh Rode defended their case, and upon Bhai Kulwant Singh’s surrender, Bhai Gurjant Singh and S. Jagroop Singh were released.
Despite enduring police torture, upon Bhai Gurjant Singh’s return home, news arrived of the arrest of another associate, Bhai Darshan Singh Ghall Kalan, caught with a revolver. Bhai Sahib warned the family of a possible police raid at any time, advising everyone to stay away from home. Everyone else managed to evade capture, but Bhai Sahib’s father, S. Nachhatar Singh, fell into the hands of the police, enduring severe beatings and torture.
Dedication to the Panth’s Cause
On March 18, 1986, Jagjit Singh Rode was martyred under a train by authorities, marking the loss of a defender for Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala and other families against government oppression. This demise left a significant void. Subsequently, on March 28, 1986, the Barnala government appointed Julio Francis Ribeiro as the DGP of Punjab, announcing a ‘bullet for bullet’ policy, indicating a grave threat to Sikh lives. This policy empowered the police to commit brutalities. Any Sikh boy could be arbitrarily arrested, and if their family couldn’t afford a ransom, the police executed them in staged encounters, branding them as dangerous terrorists.
Amidst this hostile environment, Bhai Sahib made a profound decision to sacrifice himself for the Khalsa Panth’s cause. He actively engaged in the armed struggle and became a dedicated member of the ‘Malwa Kesari Khalistan Commando Force’ under the leadership of Bhai Waryam Singh Khapianwali.
Hindu Extremism
During the Bhog Samaroh of Jagjit Singh Rode, Sikhs from across Punjab traveled to Rode village. As the convoy of Sikh Sangat passed through Muktsar, Hindu Shiv Sena extremists began shouting anti-Sikh slogans and hurling stones at the Singhs. An acid bottle thrown by the Shiv Sena hit the Muktsar SDM, resulting in broken teeth and facial burns. Despite this, the Barnala government turned a blind eye to the incident. Sikhs faced embarrassment and ridicule by Hindu extremists in Muktsar, with no action taken against them during Barnala’s governance. This challenge ignited a quest for retaliation among the Kharkus.
In August 1986, several fanatical Hindus were killed when a bus was hijacked in Lubanawali village near Muktsar. This act was considered a response by the Kharkus to the rampant activities of Hindu fanatics in Muktsar. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, Bhai Waryam Singh Khapianwali, Bhai Tarsem Singh Kohar, Bhai Harjinder Singh Arjanpur, and other Singhs were named by the police in connection with this bus incident.
Sarpanch Joginder Singh Tout of Rode village mobilized an armed gang to chase Bhai Waryam Singh Khapianwali and other Singhs. They arrived at Khapianwali village accompanied by the police, resulting in the complete demolition of Bhai Khapianwali’s house. Family members of Bhai Varyam Singh were subjected to severe torture, their household items were set on fire, and the animals were let loose.
Bhai Waryam Singh Khapianwali was apprehended from a bus at Chungi No. 6 in Ferozepur based on a tip from an informant. Thanedar Sham Sundar held a personal grudge against Bhai Sahib. After enduring several days of torture and abuse, the police reported his martyrdom in a supposed encounter on October 31, 1986, along the canal track near Dhapai village on the Jaito-Kotakpura road. On November 10, 1986, the final prayers for Bhai Waryam Singh Khapianwali were offered. Thousands of Sikhs attended his bhog. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala was unanimously chosen as the head of the ‘Khalistan Malwa Kesari Commando Force.’ He declared that within a month, the informant responsible for Bhai Khapianwali’s martyrdom would face retribution.
Finally, on December 1, 1986, Joginder Sarpanch, the police tout, was ambushed and killed by the Singhs near Sadiq. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, Bhai Iqbal Singh Babbar Raipur, Bhai Gurpal Singh Babbar, and other Singhs carried out the execution. Disguised as field laborers, Bhai Budhsinghwala and other Jujharu Singh caught Joginder off guard. Shobha Singh and Gurdeep Singh, members of Joginder’s gang, also met their end in the confrontation.
Cycle of Oppression
Baghpurana’s Thanedar, Mitt Singh, was under the sway of DGP Ribeiro, exercising relentless brutality against Sikh youths. Establishing a formidable network of informants and touts in the region by Police was at large. Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala and other Singhs once caught a tout in the village center. After a thrashing, Bhai Sahib put him in kerosene, setting him ablaze. The entire area expressed relief at the villain’s demise, but it also left the police deeply disheartened.
Mitt Singh enjoyed personal backing from DGP Ribeiro and sought promotion through the killing of Sikh youth. Within a span of two months, between June and July 1987, the police executed over 60 Gursikhs, with 27 Singhs identified and the others intentionally labeled as unidentified. Many were associates of Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala. Among the martyred were Bhai Jaswant Singh Killi, Bhai Chahal Singh Mehna, Bhai Sukhdev Singh Deba Muktsar, Bhai Bhupinder Singh Muktsar, Bhai Amrik Singh Duneke, Bhai Kikar Singh Bhag Singh Wala, Bhai Harminder Singh Jalandhar, Bhai Balwinder Singh Kangniwal, Bhai Jalaur Singh Dhala, Bhai Biant Singh Jaida, Bhai Malkit Singh Sadik, Bhai Naib Singh Baghpurana, Bhai Nek Singh Sadda Singh Wala, Bhai Sukhwinder Singh District Ferozepur, Bhai Kudeep Singh Kaleke, Bhai Nirmal Singh Budhsinghwala, Bhai Gurmel Singh Preet Nagar Moga, Bhai Teja Singh Dulewala, and many others.
This murderer, Mitt Singh, colluded with the butcher officer SSP Gobind Ram, initiating widespread discrediting of the Sikh struggle. Mitt Singh’s police gangs, posing as Singhs, conducted robberies and other detestable acts, fostering public disdain for the Kharku struggle.
The police destroyed Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s home, Thanedar (station chief) Mitt Singh also brought down the gate of the house and brought it to Bagha Purana police station. Even the house’s handpump was also taken by police. Bhai Sahib’s father was arrested and brutally assaulted by SP Des Raj and Thanedar Mitt Singh. Chand Singh, Bhai Sahib’s uncle, was also arrested and disappeared.
The Singhs prepared to retaliate against Thanedar Mitt Singh’s atrocities. On September 15, 1987, they seized control of every street in Baghepurana. Some were disguised as vagrants, village workers, and even court visitors. As Mitt Singh approached the DSP office, Singhs opened fire, leading to his assassination by Bhai Iqbal Singh Babbar Raipur and Bhai Darshan Lodhiwal. While the Singhs continued firing outside the police station, but the police remained inside. After the leaving of the Singhs, the CRP exhibited their ‘bravery’ by indiscriminately targeting school children and other civilians. Mitt Singh’s service revolver was taken by the Singhs. Although Bhai Gurjant Singh wasn’t directly involved, the operation bolstered his prominence. His name echoed in every household.
As Bhai Gurjant Singh’s reputation for the Panthik service grew, police brutality intensified. Simultaneously, his cousin Jagga Singh joined the Kharku Movement. Regular police raids on Budh Singh Wale village targeted Bhai Sahib’s family, escalating the oppression.
Birth of Khalistan Liberation Force
In response to the pressing needs of the struggle, Panthic Committee member Bhai Gurdayal Singh Dalla, also known as ‘Gyani Arur Singh’ from Qadian, District Gurdaspur, called for a gathering of all organizations. Seven Kharku organizations including Khalistan Armed Force, Tat Khalsa, Dashmesh Regiment, Khalistan Armed Police, United Khalsa Force, and Malwa Kesari Khalistan Commando Force convened under the banner of the ‘Khalistan Liberation Force’. Following the arrest of Giani Arur Singh, Bhai Avtar Singh Brahma succeeded as its second chief. Sadly, in July 1988, Bhai Brahma was martyred in Rajasthan during an encounter with the BSF.
Subsequently, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala was unanimously appointed as the leader of the Khalistan Liberation Force. Under Bhai Budhsinghwala’s leadership, KLF witnessed remarkable progress. The collaboration between the Sikh Students Federation led by Bhai Daljit Singh Bittu and the Khalistan Liberation Force, led by Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala, provided a renewed impetus to the Sikh struggle. Singhs such as Bhai Satinderpal Singh, Bhai Kuldeep Singh Sheikhpura, Gumit Singh Machaki, Bhai Jagdeep Singh Vakil, Bhai Devpal Singh Rodu Kand, Bhai Hardeep Singh Pona, Bhai Jangjit Singh Dakha, Bhai Jagroop Singh Kalakh, Bhai Jugraj Singh Smallsar, Bhai Jagwinder Singh Rakba, Bhai Pargat Singh (all three from Ribeiro action), Bhai Darshpreet Singh Rumi, Bhai Rupinder Singh Haripur, Bhai Sukhwinder Singh Jhande, Bhai Mohan Singh Rimpi Sheikhpura, Bhai Khushkarnjot Singh Honey, Bhai Hardev Singh Ina Bajwa, Bhai Jarnail Singh Ghavadi, among others, educated, intelligent, and imbued with a profound communal spirit, were eager to serve alongside Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala.
Formation of Panthic Committee
When the four militant organizations, Khalistan Commando Force, Babbar Khalsa, Sikh Students Federation, and Khalistan Liberation Force, united to form a common platform, it marked a significant milestone in the struggle. During this period, the Delhi administration was in turmoil due to actions taken by Kharku Singhs. The Khalistan Liberation Force, led by Bhai Gurjant Singh and Bhai Daljit Singh, was actively engaged in powerful actions. Some of the major assassinations carried out by KLF included:
- SSP of Patiala, Arvinder Singh Brar (January 1987)
- SP RS Gill (January 1987)
- SSP Gobind Ram Batala (October 1989)
- SP Operation RS Tiwana
- DSP Jagraon, Tara Chand (1987)
- DSP Surjit Singh
- Balwant Singh Thind (July 1990), former finance minister and deputy CM of SAD
- Major General B.N. Kumar (November 7, 1988), Chairman of Bhakra Beas Management Board (BBMB)
- Congress leader Lala Bhagwan Das from Jaiton
- Communal Justice Goyal from Moga and many others.
Additionally, the organization attempted attacks on Sumedh Saini SSP in Chandigarh, Governor O.P. Malhotra, S.P. Kehar Singh, DGP Mangat in Ludhiana, and many others. However, these attempts were unsuccessful as they managed to evade the attacks.
Compassionate Treatment of Abducted Individuals
To reframe the organization’s approach, Bhai Sahib took the initiative to kidnap the son of Des Raj, an MP from Faridkot, in Taran Taran, eventually releasing his fellow Kharku Singhs. During this incident, the SP of Bagha Purana subjected Bhai Gurjant Singh’s father to severe torture at the police station, yet the Singhs maintained silence about his son. Surprisingly, the son of MP Des Raj praised the respectful treatment he received from the Singhs. Consequently, Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala and his associates resolved that if they had to detain and keep a policeman’s family member, they would exhibit such dignified behavior that it would deeply shame the policeman, making him question the harsh treatment inflicted on their Singhs in police custody.
This tactic was frequently employed to secure the release of Singhs or their relatives, receiving admiration and praise upon their release. The intention behind this strategy was to stir the conscience of the police and demonstrate that their struggle wasn’t against the police but against the oppressive government. Despite executing several significant actions, even the police officers themselves acknowledged that Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala and his associates never engaged in wrongful acts. There were moments when, even in cases of illegal and unjustifiable killings, police officers would express disbelief that such actions could be attributed to the ‘KLF’.
Contributions to the Khalistani Movement
Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s role in the Khalistani struggle defies enumeration. Between 1988 and 1992, Bhai Sahib’s name posed a constant challenge for the Indian government. Born into an ordinary working-class family, he carved out a remarkable and pivotal place in Sikh history. Those who encountered him felt an immediate transformation, harboring an unparalleled zeal to sacrifice their lives for the Sikh cause alongside his Jathebandi. He garnered immense respect from all militant organizations.
The Panthic Committee, under his influence, made significant decisions, including safeguarding Punjab’s river waters, promoting Punjabi as the mother tongue, and delivering a stern message to police informers, touts, and corrupt officials through bomb blasts. Ambushing army and police forces and targeting high-profile individuals for strategic purposes were key organizational tactics.
Bhai Sahib’s formidable power made security agencies tremble. However, instead of instilling fear in himself, he instilled fear of the Singhs within the government forces. From Majha to Malwa and Doab, Punjab was divided under different Singh commands, ensuring accountability for every action. Generosity defined Bhai Sahib’s character. He worked in harmony with the Singhs of various militant organizations like Khalistan Commando Force, Babbar Khalsa, and AISSF (Daljeet Bittu), synergizing their efforts. Singhs from Canada also served under his command and embraced martyrdom.
Bhai Gurjant Singh embodied unwavering determination, fearlessness, and unyielding spirit. Meeting him was a privilege for young Sikhs, inspiring them to sacrifice their lives for their Panth. His pure-hearted nature, cheerful demeanor, honest speech, and birth-gifted qualities left a lasting impact.
During the guerilla struggle, he was often referred to as ‘Amarjit Singh’ or ‘Bhola’ to protect his identity. Many learned posthumously that the unassuming ‘Amarjit of Moge Valla’ who frequented their homes was actually ‘Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala’. His charismatic personality, adorned with a striking turban, sharp features, and captivating eyes, earned him profound love in the Panthic arena. He had a penchant for the religious songs of Punjabi folk singer Kuldeep Manak, known as the ‘Kalian da Badshah’, often reciting verses that epitomized sacrifice for Sikhi.
He was known for his unwavering commitment, directly engaging in every operation, a trait uncommon among many militant leaders. His exceptional organizational skills and his relentless pursuit of action set him apart as an unparalleled general in the movement’s history.
Government Strategies
The Sikh militant movement gained substantial ground among the public, triggering a concerted effort by the government to discredit, disrupt, and dismantle it. Various strategies were employed to instill doubt and suspicion among the populace regarding the movement’s objectives. Countering these governmental offensives presented formidable challenges. The infiltration of informants, disguised as Sikh warriors, emerged as a significant impediment. Bhai Sahib highlighted the vital importance of garnering and preserving public trust in their cause, recognizing that government agents were actively undermining this crucial support base.
Abduction of Radu
In October 1991, the Khalistan Liberation Force (KLF) orchestrated the abduction of Romanian Ambassador Mr. Liviu Radu, demanding the release of Bhai Harjinder Singh Jinda and Bhai Sukhdev Singh Sukha. While the Singhs’ request remained unmet, they treated Radu with utmost hospitality during his captivity, leaving a positive impression of the Sikh struggle upon his release. The abduction of Radu garnered significant attention, propelling the Khalistan Movement into international media coverage. Due to the KLF’s influence in the Ludhiana-Raikot-Jodha-Jagraon-Moga region, Radu was confined solely to villages within this area. Bhai Devpal Singh Mohali, Bhai Hari Singh Khalsa, Bhai Amardeep Singh Videshi, Bhai Manjinder Singh Essi, along with other Singhs, played pivotal roles in the Radu abduction operation.
Martyrdom
When Beant Singh’s government took charge in 1992, Indian agencies had deeply infiltrated the Sikh struggle, but the movement persisted with fierce intensity. Every day, valiant warriors engaged in relentless battles against government forces. It was a widely held belief within government agencies that the Khalistan movement would be halted without eliminating Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala. Consequently, every conceivable tactic was employed to achieve this objective. Despite the relentless pursuit by Hindustani government authorities, Bhai Gurjant Singh found refuge in the open doors of countless houses across Punjab. His comrades possessed such admirable character that every home echoed praise for Bhai Sahib. Throughout Punjab, every corner served as Bhai Sahib’s sanctuary. The entire region of Malwa eagerly anticipated ‘Bai Ji’s’ visit to their homes.
A warrior embroiled in struggle must always be prepared for martyrdom. The inevitable truth finally transpired—the martyrdom of Bhai Gurjant Singh.
On July 29, 1992, K.P.S. Gill, the DGP of Punjab Police, declared Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s martyrdom in Ludhiana. The authenticity of Gill’s account remains uncertain, given the Punjab police’s tendency to fabricate stories surrounding such encounters. Gill claimed that Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala was killed in a police encounter at the residence of ex-soldier Kaur Singh, located at house number 95, Block-A of New Model Town, Ludhiana.
Whether there has been a betrayal with Bhai Sahib or how the police reached him, this secret has not been revealed to this day. The story of the martyrdom of Bhai Gurdev Singh Kaunke was published by a policeman named Darshan Singh Hathur. Similarly, we don’t know who might reveal the truth about the martyrdom of Bhai Gurjant Singh.
The police conducted the cremation of Bhai Sahib at the Gau-ghat crematorium. A bounty of 40 lakhs was placed on his head. Subsequently, government forces intensified their pursuit, targeting other Kharku Singhs. Days before his martyrdom, Bhai Sahib convened with other Kharku Singhs, including Bhai Daljit Singh Bittu, Bhai Paramjit Singh Panjwar, and Bhai Harminder Singh Sultanwind, discussing plans to lay low for a period. It was decided to swiftly relocate Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala to a secure location outside Punjab. Bhai Navneet Singh Kadian and Bhai Surinderpal Singh Tharua were assigned to facilitate Bhai Sahib’s relocation, but the tragedy occurred before the plan could be executed. Following Bhai Sahib’s martyrdom, the Kharku movement suffered substantial setbacks.
A year and a half later, Bhai Sahib’s brother S. Jaswant Singh was apprehended by the police and subsequently disappeared. Two years after that, Bhai Sahib’s brother Kulwant Singh passed away, having endured severe mental anguish during his imprisonment. This ordeal proved overwhelming for his old age father, Nachhatar Singh, who also succumbed to the trauma. Additionally, Bhai Sahib’s uncle’s son, Jagga Singh Budhsinghwala, got shaheed while fighting at village Chhajawal, near Jagraon.
Succession of KLF Leadership
Dr. Pritam Singh Sekhon assumed the role of the Khalistan Liberation Force’s next chief. Here are the names of several individuals associated with Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s organization, contributing significantly to Sikhism within his group: Dr. Pritam Singh Sekhon (Dulman), Prof. Davinderpal Singh Bhullar, Bhai Daya Singh Lahoria, Bhai Manjinder Singh EC, Navrup Singh Dhotian, Bhai Navneet Singh Kadian, Bhai Harnek Singh (Butahri), Bhai Manohar Singh Dhira, Bhai Shavinder Singh Dodhi Sheikhupura, Bhai Ajmer Singh Lodhiwal, Bhai Darshan Singh Takhanbadh, Bhai Jagroop Singh Kalkh, Bhai Punjab Singh Manawan, Bhai Avtar Singh Tari Toor Banjara, Bhai Gurmukh Singh Bhari Mansa, Bhai Jaspal Singh Fauji Sihora, Bhai Jagroop Singh Jagjitpura, Bhai Jagroop Singh Sadda Singh Wala, Bhai Inderjit Singh Budhsinghwala, Bhai Surinder Singh Tharua, Bhai Sukhdev Singh Sangatpura, Bhai Gurmeet Singh Chhota Fauzi, Jarnail Singh Baba, Bhai Kuldeep Singh Kular, Bhai Paramat Singh Kilah Hans, Bhai Paramjit Singh Kilah Hans, Bhai Gurmukh Singh Bassian.
Unfulfilled Objective
Bhai Gurjant Singh Budhsinghwala ‘s comrades also revealed his aspiration to eliminate two influential figures in Punjab, Chief Minister Beant Singh and DGP KPS Gill. Bhai Gurjant Singh devised a robust plan to eliminate Gill, but the latter consistently evaded capture. Had Bhai Sahib succeeded, the trajectory of the Sikh struggle might have been altered. However, fate intervened, leading to Bhai Sahib’s martyrdom.
–Khalistani Jarnail, by Sarbjit Singh Ghuman
ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਲੇਰੀ, ਜਾਂਬਾਜ਼ੀ, ਬਹਾਦਰੀ ਤੇ ਕੌਮ ਲਈ ਸੀਸ ਤਲ਼ੀ ‘ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਲੜਨ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਥੀ ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਭੇਤ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੰਦਾ ਦੰਗ ਰਹਿ ਜਾਵੇ। ਹਰ ਕਾਰਵਾਈ ਮੌਕੇ ਮੋਹਰੀ ਰਹਿਣਾ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਬਾਕੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕਾਰਵਾਈ ਮਗਰੋਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਨਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਥੀ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵਰਗੇ ਯੋਧੇ ਦੇ ਦੀਦਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਨਿੱਤਰਨ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਸਾਹ ਤਕ ਉਹ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਜੂਝਦੇ ਰਹੇ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅੱਖ ਇੱਕ-ਟੱਕ ਕੌਮ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਉੱਪਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਜਾਂਦੇ ਰਾਹਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ “ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲੈ ਲਵਾਂਗੇ ਜਾਂ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪਾਵਾਂਗੇ।”
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
1964 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿਤਾ ਸ. ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣੇ (ਮੋਗਾ) ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਤੇ ਚਾਰ ਭਰਾ ਸਨ। ਇੱਕ ਭੈਣ ਬਾਲੜੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਈ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੋਸ਼ ਸੰਭਾਲੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਇੱਕ ਜ਼ਮੀਨੀ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਾਦਾ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਦਾਦੇ ਦੇ ਭਰਾ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਹੀ ਥਾਣੇ ਵਾਲੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹੋ ਜੇਹੇ ਵੇਲੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਰੋਡੇ ਦੇ ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਟੱਬਰ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰਦੇ। ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ, ਸੰਤ ਗਿਆਨੀ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਾਲਸਾ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਕੇ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਥਕ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਘਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਝਗੜੇ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਕਰਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ- ਲਿਖਾਈ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੀ ਧਿਆਨ ਜਾਣਾ ਸੀ? ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਲਿਖਣ ਦੀ ਉਮਰੋਂ ਖੁੰਝ ਗਏ। ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੌਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬੜੀ ਛੇਤੀ ਹੀ ਹੱਥ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ, ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਪਿਤਾ ਸ. ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਵਟਾਉਂਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਨਾਲ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਸੀ।
ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਬੜੇ ਦਲੇਰ ਤੇ ਜਾਂਬਾਜ਼ ਸਨ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਰੜਕਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪੁਲਿਸ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਗਰ ਹੀ ਪੈ ਗਈ। ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ, ਤਸ਼ੱਦਦ ਨਿਤ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੁਲਿਸ ਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਕੋਹਝ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕੋੜੇ ਸੱਚ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ।
ਭਾਰਤੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਕਰੂਰ ਸਚ
ਮਾਰਚ 1984 ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਡੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੀਬੀ ਕਾਹਨ ਕੌਰ ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਮੋਰਚਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਮੋਗਾ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਂਗ ਸਿੱਖ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਪੰਥ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਹਰ ਸਿੱਖ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਤਤਪਰ ਸੀ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਵੀ ਰੋਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਜਦੋ-ਜਹਿਦ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਸੱਚ, ਘਰੇਲੂ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਵੇਖ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਸੀ, ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੇਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਮੀ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀ ਸੋਚ ਹੈ? ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਪੰਥਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਵੀ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।
26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 ਨੂੰ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਨੇ ਮੋਗੇ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੀਬੀ ਕਾਹਨ ਕੌਰ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲਸਰ ਦੁਆਲੇ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਦੀ ਗੋਲ਼ਾਬਾਰੀ ਨਾਲ ਡੇਢ ਦਰਜਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਾਦੇ ਦੇ ਭਰਾ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਸੰਗਤ ਲਈ ਬੜੀ ਔਖ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚੀ ਪਈ ਸੀ। ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਘੇਰਾ ਤਾਂ 1704 ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਨੰਦਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਾਇਆ ਸੀ।
ਘੇਰੇ ਨੂੰ ਚੁਕਵਾਉਣ ਲਈ ਜਦ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਾ ਬਣੀ ਤਾਂ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇ 4 ਮਈ ਤਕ ਘੇਰਾ ਨਾ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ 10-10 ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਮਾਰਚ ਕਰਨਗੇ ਤੇ ਜੇ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਨੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਤਾਂ ਹਿੱਕ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀਆਂ ਖਾ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾਉਣਗੇ। ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤਿਕਰਮ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਘੇਰੇ ਦੌਰਾਨ ਦਾਦੇ ਦੇ ਭਰਾ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾ ਸਦਮਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਾਦੇ-ਪੋਤੇ ਦਾ ਪਿਆਰ ਬੜਾ ਸੀ। ਬੇਚੈਨੀ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਕਸਰ ਹੀ ਮੋਗੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਕੋਲ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ। ਘੇਰਾ ਚੁੱਕੇ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸੱਦਾ ਵਾਲਾ, ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਚੋਟੀਆਂ ਖੁਰਦ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਖੁਖਰਾਣਾ, ਭਾਈ ਨਾਇਬ ਸਿੰਘ ਮਹੇਸ਼ਰੀ, ਭਾਈ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਮਹੇਸ਼ਰੀ, ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਚੰਦ ਪੁਰਾਣਾ, ਭਾਈ ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਚੁਗਾਵਾਂ, ਭਾਈ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਲੰਗੇਆਣਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨਧੀਰ ਸਿੰਘ ਮੋਗਾ ਸਿੱਧੇ ਸੰਤਾਂ ਕੋਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਏ।
ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘ ਬੜੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਾਲੇ ਸਨ ਤੇ ਮੋਗੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਸਤਕਾਂ ਤੇ ਪੰਥ ਦੋਖੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਹਣੀ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਸੀ। ਉਹ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਜਾ ਨਾ ਸਕੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰੀਝ ਵਿੱਚੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ।
1984 ਦਾ ਘਲੂਘਾਰਾ
ਅਜੇ ਮਹੀਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੀਤਿਆ ਕਿ ਜੂਨ ਮਹੀਨਾ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਧਾੜਵੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਕਰਫ਼ਿਊ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਮੇਤ 38 ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਟੈਂਕਾਂ, ਤੋਪਾਂ ਲੈ ਕੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਚੜ੍ਹ ਆਈਆਂ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਥੇ ਮਿਲਿਟਰੀ ਨੇ ਕਹਿਰ ਢਾਹਿਆ। ਹੋਰਨਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਗੋਲ਼ਾਬਾਰੀ ਹੋਈ। ਮੋਗੇ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸੀ। ਹੋਰਨਾਂ ਵਾਂਗ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਪਾ ਕੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਘੱਲ ਕਲਾਂ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਹੋਏ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਰੋਹ ਦੀ ਅੱਗ ਹੋਰ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਾਲੇ ਮੋਗੇ ਏਰੀਏ ਦੇ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਜੂਝਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਰੀਕ ਉੱਤੇ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਜੀਪ ਵਿਚ ਬੈਠੀਆਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸਬਜ਼ੀ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਤਾਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਘਲੂਘਾਰੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣਗੇ। ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਚੇ ਚੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਇਸ ਜੇਲ੍ਹ-ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰਾਹ ਵਿਖਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਦਰਦ ਨਾਲ ਵਿੰਨ੍ਹੇ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਮਿਲੇ, ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।
ਭਾਈ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਨਾਲ ਮੇਲ
ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਮੇਲ ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਬਰਨਾਲਾ ਸਰਕਾਰ ਮੌਕੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਘਰ ਆ ਗਏ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਹੀ ਰੋਡੇ ਪਿੰਡ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ, ਜਿਥੇ ਉਹਨਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਈ ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ ਧੱਲੇ ਕੇ, ਭਾਈ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਕੀਲ ਮੋਗਾ, ਭਾਈ ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਿਨੀ ਬਾਬਾ, ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੁਖਰਾਣਾ, ਭਾਈ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਕਿਸ਼ਨਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਬਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਨੇਕੇ ਆਦਿਕ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਇਆ। ਫੇਡਰੇਸ਼ਨ ਆਗੂ ਭਾਈ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਨਾਲ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਖ਼ਬਰ ਅਕਸਰ ਹੀ ਬਾਘੇਪੁਰਾਣੇ ਥਾਣੇ ਜਾ ਕੇ ਲੂਤੀਆਂ ਲਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।
ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਸੀ.ਆਈ.ਏ. ਸਟਾਫ਼
3 ਮਾਰਚ 1986 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਜੈਤੋ ਥਾਣੇ ਲੈ ਗਏ। ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਸੀ.ਆਈ.ਏ. ਸਟਾਫ਼ ਵਿੱਚ ਬੁੱਚੜ ਥਾਣੇਦਾਰ ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਖੁਸ਼ਕੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਜ ਕੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਰਾਉਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਟਾਊਟ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਡੋਲ ਰਹੇ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਭਰਾ ਸ. ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਜੁਝਾਰੂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਥੀ ਰਿਹਾ ਇੱਕ ਸਿੰਘ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨਾ ਝੱਲ ਸਕਿਆ ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਰਾਉਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਟਾਊਟ ਦੇ ਕਤਲ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਰਾ ਦਾ ਹੱਥ ਹੈ।
ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਉਸ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮੰਨ ਲਿਆ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸ ਟਾਊਟ ਨੂੰ ਸ. ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦੂਜੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਆਖ਼ਰ ਭਾਈ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ. ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ।
ਪੁਲਿਸ ਤਸ਼ੱਦਦ ਦੇ ਭੰਨੇ ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹ ਘਰ ਆਏ, ਓਸੇ ਦਿਨ ਸੁਨੇਹਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਕਿ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਘੱਲ ਕਲਾਂ ਰਿਵਾਲਵਰ ਸਮੇਤ ਕਾਬੂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਕਤ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਛਾਪਾ ਵੱਜ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਵੀ ਘਰ ਨਾ ਰਹੇ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਬਚਾਅ ਰਿਹਾ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ. ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਗਏ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਮੋਗੇ ਲਿਜਾ ਕੇ ਬੜਾ ਨੀਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਪੰਥ ਦੇ ਲੇਖੇ
18 ਮਾਰਚ 1986 ਨੂੰ ਹਕੂਮਤੀ ਕਰਿੰਦਿਆਂ ਨੇ ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਨੂੰ ਟਰੇਨ ਹੇਠ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੋਰਨਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਖਸ਼ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 28 ਮਾਰਚ 1986 ਨੂੰ ਬਰਨਾਲਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ “ਜੂਲੀਅਸ ਫ਼ਰਨਾਡਿਜ਼ ਰਿਬੈਰੋ` ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ‘ਗੋਲੀ ਬਦਲੇ ਗੋਲੀ’ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਮਤਲਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਗੱਭਰੂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲੈਂਦੇ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਛੁਡਵਾ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਵਾਹ ਭਲੀ, ਨਹੀਂ ਫਿਰ ਨਕਲੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਕਰ ਕੇ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਕਿ ‘ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਸੀ`’।
ਇਸ ਮਹੌਲ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਲਈ ਆਪਾ ਵਾਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਸਿੰਘ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰ ਕੇ ਮੈਦਾਨੇ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰ ਆਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਪਰ ਕੱਫਣ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਪੰਥ ਦੇ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤੇ ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ‘ਮਾਲਵਾ ਕੇਸਰੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ’ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ।
ਹਿੰਦੂ ਕੱਟੜਵਾਦ
ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਦੇ ਭੋਗ ਸਮਾਰੌਹ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਰੋਡੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਕਾਫਲਾ ਜਦੋਂ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਨਾਹਰੇ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਉੱਤੇ ਪਥਰਾਓ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ. ਉੱਪਰ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਡਿੱਗ ਪਈ ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵੱਲ ਸੁੱਟੀ ਸੀ। ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ. ਦੇ ਦੰਦ ਟੁੱਟ ਗਏ ਤੇ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਸੜ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਵੱਲ ਬਰਨਾਲਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੋਈ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਅੰਦਰ ਬੜੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਸੀ ਤੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸਿੱਖੀ ਅਣਖ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਰੇਆਮ ਵੰਗਾਰ ਰਹੇ ਸੀ, ਪਰ ਬਰਨਾਲਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਿੰਘਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਚੈਲੰਜ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਜੁਝਾਰੂ ਕਿਸੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਮੋਕੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ।
ਅਗਸਤ 1986 ਨੂੰ ਮੁਕਤਸਰ ਕੋਲ ਲੁਬਾਣਿਆਂ ਵਾਲੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬੱਸ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਕੁਝ ਕੱਟੜਪੋਥੀ ਹਿੰਦੂ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਕਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਕੱਟੜਪੋਥੀਆਂ ਦੀ ਹੁੱਲੜਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਜਵਾਬ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਇਸ ਬੱਸ ਕਾਂਡ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ, ਭਾਈ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ, ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਰਜਨਪੁਰ ਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰ ਲਿਆ।
ਰੋਡੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਸਰਪੰਚ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟਾਊਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਗਿਰੋਹ ਨਾਲ ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਗਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਾਰਾ ਘਰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ‘ਤੇ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
ਕਿਸੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਦੀ ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਉਤੇ ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੀ 6 ਨੰਬਰ ਚੁੰਗੀ ਕੋਲ ਬੱਸ ਵਿੱਚੋਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਏ ਗਏ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਸ਼ਾਮ ਸੁੰਦਰ ਨੂੰ ਤਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਖਾਸ ਹੀ ਕਿੜ ਸੀ। ਕਈ ਦਿਨ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਮਗਰੋਂ ਕਤਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1986 ਨੂੰ ਜੈਤੋ-ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਰੋਡ ‘ਤੇ ਢੈਪਈ ਪਿੰਡ ਕੋਲ ਨਹਿਰ ਦੀ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 10 ਨਵੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਭਾਈ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਅਰਦਾਸ ਹੋਈ। ਭਾਈ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਦੇ ਭੋਗ ਉੱਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰੀ। ‘ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਮਾਲਵਾ ਕੇਸਰੀ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ’ ਦੇ ਮੁਖੀ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸਰਬ-ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਮੰਨ ਲਿਆ। ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਾਈ ਖੱਪਿਆਂਵਾਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਟਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁਖਬਰ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ।
ਅੰਤ ਉਹ ਦਿਨ ਆ ਗਿਆ। 1 ਦਸੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਰਪੰਚ, ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਟੁੱਕੜਬੋਚ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਸਾਦਿਕ ਕੋਲ ਉਹ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਰਾਏਪੁਰ, ਭਾਈ ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਅੜਿੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿੱਚ ਸਨ ਤੇ ਜੋਗਿੰਦਰ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਕਦੋਂ ਆ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਗੁੰਡਾ ਬਿਗੇਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵੀ ਝੜ ਗਏ।
ਦਮਨ-ਚੱਕਰ
ਬਾਘਪੁਰਾਣੇ ਦੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਰਿਬੈਰੋ ਦੀ ਸ਼ਿਹ ਉੱਤੇ ਬੜੀ ਅੱਤ ਚੁੱਕੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਟਾਊਟਾਂ ਤੇ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਤਕੜਾ ਜਾਲ ਬੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਟਾਊਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭਰੇ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਛਿੱਤਰ-ਪਰੇਡ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦੁਸ਼ਟ ਦੇ ਮਰਨ ਦਾ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਨੇ ਹੀ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਇਆ ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਸਖਤ ਹੋ ਗਈ।
ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਿਬੈਰੋ ਦਾ ਥਾਪੜਾ ਹਾਸਲ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਦਾ ਭੂਤ ਸਵਾਰ ਸੀ। ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ 1987 ਵਿੱਚ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 60 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੁਰਸਿੱਖ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 27 ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਾਥੀ ਹੀ ਸਨ। ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੰਘਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕਿੱਲੀ, ਭਾਈ ਚਾਹਲ ਸਿੰਘ ਮਹਿਣਾ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਬਾ ਮੁਕਤਸਰ, ਭਾਈ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੁਕਤਸਰ, ਭਾਈ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਦੁਨੇਕੇ, ਭਾਈ ਕਿੱਕਰ ਸਿੰਘ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਲੰਧਰ, ਭਾਈ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੰਗਨੀਵਾਲ, ਭਾਈ ਜਲੌਰ ਸਿੰਘ ਢਾਲਾ, ਭਾਈ ਬਿਅੰਤ ਸਿੰਘ ਜੈਦਾ, ਭਾਈ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਥਾਣਾ ਸਾਦਿਕ, ਭਾਈ ਨੈਬ ਸਿੰਘ ਬਾਘਪੁਰਾਣਾ, ਭਾਈ ਨੇਕ ਸਿੰਘ ਸੱਦਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਭਾਈ ਕੁਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇਕੇ, ਭਾਈ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ ਮੋਗਾ, ਭਾਈ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਡੂਲੇਵਾਲਾ ਆਦਿਕ ਸਨ।
ਇਹ ਕਤਲ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ ਨੇ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਲਸੀਆਂ, ਕੈਟਾਂ, ਮੁਖਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਕਰ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਕਾਤਲ ਟੋਲੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਕਰਦੇ, ਲੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਦੇ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਣ।
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦਾ ਘਰ ਉਜਾੜ ਸੁੱਟਿਆ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਘਰ ਦਾ ਗੇਟ ਵੀ ਪੁੱਟ ਲਿਆਂਦਾ ਤੇ ਲਿਆ ਕੇ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣੇ ਥਾਣੇ ਨੂੰ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਨਲਕਾ ਵੀ ਪੁੱਟ ਲਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਐਸ.ਪੀ. ਦੇਸ ਰਾਜ ਤੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਖਤ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਤੱਤੀ ਲੁੱਕ ਉੱਤੇ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਘੜੀਸਿਆ। ਐਨਾ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਬਾਂ-ਬਾਂ ਕਰ ਉੱਠਿਆ। ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਐਨਾ ਭੂਤਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਚੇ ਚੰਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਆਖ਼ਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਤਿਆਰੇ ਕਰ ਲਏ। 15 ਸਤੰਬਰ 1987 ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਬਾਘੇਪੁਰਾਣੇ ਦੇ ਹਰ ਗਲੀ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਨਾਕੇ ਮੱਲ ਲਏ। ਕੋਈ ਰੇੜ੍ਹੀ-ਫੜੀ ਵਾਲੇ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਕੋਈ ਪਿੰਡੋਂ ਕੰਮ ਆਏ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ, ਕੋਈ ਕਾਲਜੀਏਟ ਬਣਿਆ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕੋਈ ਕਾਗਜਾਂ ਦਾ ਥੱਬਾ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਚਹਿਰੀ ਕੌਮ ਆਇਆ ਹੋਵੇ। ਥਾਣੇਦਾਰ ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਥਾਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ. ਦਫ਼ਤਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰਿਆ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਫਾਇਰ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਬੱਬਰ ਰਾਏਪੁਰ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਲੋਧੀਵਾਲ ਨੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਸ਼ਟ ਮਿਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਥਾਣੇ ਉੱਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਅੰਦਰੇ ਦੜ੍ਹੀ ਰਹੀ।
ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਹਰਨ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ. ਨੇ ਕਈ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚੇ, ਇੱਕ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਮਾਰ ਸੁੱਟੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ‘ਬਹਾਦਰੀ’ ਵਿਖਾਈ। ਮਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਰਵਿਸ ਰਿਵਾਲਵਰ ਵੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈ ਗਏ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ‘ਤੇ ਇਹੀ ਚਰਚਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਨਾਂ ਘਰ-ਘਰ ਪੁੱਜ ਗਿਆ।
ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪੰਥਕ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਮਕਬੂਲ ਹੁੰਦੇ ਗਏ, ਤਿਉਂ-ਤਿਉਂ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਹੋਰ ਸਖਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਚੇ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜੱਗਾ ਸਿੰਘ ਵੀ ਜੁਝਾਰੂ ਸਫ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਲਈ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਏ ਦਿਨ ਹੀ ਛਾਪੇ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ, ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਹ ਜ਼ੁਲਮ ਵਧਦਾ ਹੀ ਗਿਆ।
ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦਾ ਗਠਨ
ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਡੱਲਾ ਨੇੜੇ ਕਾਦੀਆਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗਿਆਨੀ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸ, ਤੱਤ ਖਾਲਸਾ, ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਰਜਮੈਂਟ, ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਆਰਮਡ ਪੁਲਿਸ, ਯੂਨਾਇਟੇਡ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫੋਰਸ, ਮਾਲਵਾ ਕੇਸਰੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ ਆਦਿਕ ਸੱਤ ਜੁਝਾਰੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ “ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ’ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁਖੀ ਗਿਆਨੀ ਅਰੂੜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬੁਹਮਾ ਮੁਖੀ ਥਾਪੇ ਗਏ। ਜੁਲਾਈ 1988 ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਬੁਹਮਾ ਵੀ ਬੀ.ਐਸ.ਐਫ਼. ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਸਾਰੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸਰਬ-ਸੈਮਤੀ ਨਾਲ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦਾ ਮੁਖੀ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੈਦਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰ ਆਏ। ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ ਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੋੜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਾਲੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਇਕਮਿਕ ਹੀ ਸਨ। ਭਾਈ ਸਤਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ, ਗੁਮਿਤ ਸਿੰਘ ਮਚਾਕੀ, ਭਾਈ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਕੀਲ, ਭਾਈ ਦੇਵਪਾਲ ਸਿੰਘ ਰੋਡੂ ਕਾਂਡ, ਭਾਈ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਪੋਨਾ, ਭਾਈ ਜੰਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾਖਾ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ, ਭਾਈ ਜੁਗਰਾਜ ਸਿੰਘ ਸਮਾਲਸਰ, ਭਾਈ ਜਗਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਕਬਾ, ਭਾਈ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ (ਤਿੰਨੇ ਰਿਬੈਰੋ ਕਾਂਝ), ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰੂਮੀ, ਭਾਈ ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਰੀਪੁਰ, ਭਾਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਝਾਂਡੇ, ਭਾਈ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਰਿੰਪੀ ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਖੁਸ਼ਕਰਨਜੋਤ ਸਿੰਘ ਹਨੀ, ਭਾਈ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਈਨਾ ਬਾਜਵਾ, ਭਾਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਘਵੱਦੀ ਜਿਹੇ ਪੜੇ-ਲਿਖੇ, ਸੂਝਵਾਨ, ਦੂਰ-ਐਦੇਸ਼ ਤੇ ਕੋਮੀ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇੱਛਾ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੀ।
ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ
ਜਦ ਚਾਰ ਜੁਝਾਰੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ, ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਉਹ ਦਿਨ ਸਨ ਜਦ ਜੁਝਾਰੂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਉੱਪਰੋ-ਥੱਲੀ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਐਕਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਜੋ ਸਿਖਰਲੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਿਆ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁਖ ਨਾਲ ਸਨ:
- ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
- ਐਸ.ਪੀ. ਆਰ.ਐਸ. ਗਿੱਲ
- ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ. ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ
- ਐਸ.ਪੀ. ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਆਰ.ਐਸ. ਟਿਵਾਣਾ
- ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ. ਜਗਰਾਓਂ ਤਾਰਾ ਚੰਦ
- ਡੀ.ਐਸ.ਪੀ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
- ਸਾਬਕਾ ਵਿਤ ਮੰਤਰੀ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਫਿੱਡੂ
- ਭਾਖੜਾ ਬਿਆਸ ਮੈਨਜਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬੀ.ਐਨ. ਕੁਮਾਰ
- ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਲਾਲ਼ਾ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਜੈਤੋ ਤੋਂ
- ਮੋਗੇ ਦੇ ਫਿਰਕੂ ਜੱਜ ਗੋਇਲ
ਇਸ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੁਮੇਧ ਸੈਣੀ ਐਸ.ਐਸ.ਪੀ., ਗਵਰਨਰ ਓ.ਪੀ. ਮਲਹੋਤਰਾ, ਐਸ.ਪੀ. ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ, ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਖੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ. ਮਾਂਗਟ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਬਚ ਗਏ।
ਅਗਵਾ ਕੀਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿੱਠਾ ਸਲੂਕ
ਜਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਿਰਤ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਐਸ.ਪੀ. ਦੇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ ਛੁਡਵਾਏ। ਇਸੇ ਐਸ.ਪੀ. ਨੇ ਬਾਘਾਪੁਰਾਣੇ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਉੱਤੇ ਭਿਆਨਕ ਤਸ਼ੱਦਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਐਸ.ਪੀ. ਦੇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਹੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪੁਲਸ ਵਾਲੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜੇ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਕੋਲ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਐਹੋ ਜਿਹਾ ਵਧੀਆ ਵਿਹਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਉਹ ਪੁਲਸੀਆ ਸੁਣੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਉੱਤੇ ਸ਼ਰਮ ਆਵੇ ਕਿ ਉਹ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਉੱਪਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹੇ ਮਗਰੋਂ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਤਰਕੀਬ ਆਮ ਵਰਤੀ ਗਈ। ਅਗਵਾ ਕੀਤੇ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਹੀ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ।
ਪੁਲਸੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਲਈ ਤੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਲੜਾਈ ਪੁਲਸ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਜ਼ਾਲਮ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅਹਿਮ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ। ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਅਕਸਰ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਕਦੇ ਗਲਤ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਨਜਾਇਜ਼ ਤੇ ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਫਸਰ ਕਹਿ ਦਿੰਦੇ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ “ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ” ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦੇਣ
ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਜੋ ਦੇਣ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੁਲੰਦ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੋਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਬੇਦਾਗ ਤੇ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਜਗਤ ਤਮਾਸ਼ੇ ਤੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਯੋਧੇ ਜਰਨੈਲ ਨੂੰ 1964 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਦਾ ਜੋ 28 ਕੁ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ, ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਪਲ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਗਿਆ। 1988 ਤੋਂ 1992 ਤਕ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤੀ ਹਕੂਮਤ ਲਈ ਬਿਪਤਾ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਆਮ ਕਿਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਪਰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਖਾਸ ਤੇ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਗਏ।
ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਮਗਰੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਮਰ ਮਿਟਣ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਸਾਰੀਆਂ ਖਾੜਕੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ, ਸੂਝਵਾਨ ਤੇ ਕੌਮ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਰੀਝ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰੇ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ, ਲਹਿਰ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀ ਲਈ ਸੋਚਣਾ ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਸੀ। ਉਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਕੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਛਾਣ ਲੁਕੋ ਕੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਯਾਦ-ਚਿੱਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤਹਿਤ ਪੰਥਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਜੋ ਅਹਿਮ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਏ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਮੌਕੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲੁਟੇਰੇ ਤੇ ਕੈਟਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਜੋ ਤਰਕੀਬ ਵਰਤੀ, ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਮਿਲਣੀ ਔਖੀ ਹੈ। ਜਥੇਬੰਦਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਮਾਇਆ ਲਈ ਜੇ ਬੰਦੇ ਅਗਵਾ ਕਰਨੇ ਪਏ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਨਵੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਜ਼ਾਲਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਡਾਉਣ ਲਈ ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ, ਏਜੰਸੀਆਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਘਾਤਕ-ਸਮਰੱਥਾ ਤੋਂ ਥਰ-ਥਰ ਕੰਬਦੀਆਂ ਸਨ।
ਫ਼ੌਜ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਉੱਪਰ ਘਾਤ ਲਾ ਕੇ ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬੰਦੀ ਐਡੀ ਕਮਾਲ ਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਹਕੂਮਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹੀ ਧੁੜਕੂ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਨਾ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਪੈਣ। ਹਕੂਮਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਹਕੂਮਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਝੇ, ਮਾਲਵੇ, ਦੁਆਬੇ; ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਵੰਡ ਕੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣੀ ਰਹੇ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦਿਲੀ ਵਾਲੀ ਸੀ।
ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਤੇ ਹੋਰ ਜੁਝਾਰੂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਖਾਸ ਗੁਣ ਸੀ। ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਤਾਂ ਇਕਮਿਕ ਹੀ ਸਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਵੀ ਆ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ।
ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੇ ਦੀ ਪੰਥ-ਪ੍ਰਸਤੀ, ਨਿਡਰਤਾ, ਜਾਂਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ ਸਿਰਲੱਥ ਸੂਰਮੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨ ਕੌਮ ਲਈ ਸਿਰ ਵਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਜੁਝਣਾ ਸੁਭਾਗ ਸਮਝਦੇ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬੁਲੰਦ ਸੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਠਾਹਰਾਂ ‘ਤੇ ਉਹ ਰਹਿੰਦੇ ਰਹੇ, ਜਿਹੜੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਚਰਦੇ ਰਹੇ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਰਹੇ, ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰ ਕੇ ਰੋਂਦੇ ਹਨ। ਹੱਸਮੁਖ, ਸਾਫ਼-ਦਿਲ ਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰ ਤੇ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲ ਬਾਣੀ ਵਾਲੇ ਇਸ ਗੁਰਮੁਖ-ਪਿਆਰੇ ਉੱਪਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਜਮਾਂਦਰੂ ਹੀ ਜਰਨੈਲੀ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਸਨ।
ਗੁਰੀਲਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ‘ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ` ਜਾਂ ‘ਭੋਲਾ` ਦੱਸਦੇ ਰਹੇ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਾਦਤ ਮਗਰੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰਾਤਾਂ ਕੱਟਣ ਵਾਲਾ “ਮੋਗੇ ਵੱਲ ਦਾ ਅਮਰਜੀਤ` ਅਸਲ ਵਿੱਚ “ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ` ਸੀ। ਦਿਲ ਖਿਚਵੀਂ ਦਸਤਾਰ, ਤਿੱਖੇ ਨੈਣ-ਨਕਸ਼ ਤੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਲਹਿ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤੱਕਣੀ ਵਾਲੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਸਤੀ ਨੇ ਪੰਥਕ ਸਫਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਜ ਕੇ ਪਿਆਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਕਲੀਆਂ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਣਕ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗਾਣਿਆਂ ਦੇ ਉਹ ਬੜੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ। ਅਕਸਰ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਣਕ ਦਾ ਉਹ ਗਾਣਾ ਸੁਣਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਬੜੀ ਸਪਸ਼ਟ ਸੀ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ।” ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਅੰਤ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਬੋਲਾਂ `ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ।
ਉਹ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਮੌਕੇ ਆਪ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ `ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਜੁਝਾਰੂ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਮਨਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਚੈਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦਾ। ਉਹ ਜਰਨੈਲੀ ਵਾਲੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸਨ। ਜਥੇਬੰਦਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹੁਨਰ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ।
ਹਕੂਮਤੀ ਚਾਲਾਂ
ਜੁਝਾਰੂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪਕੜ ਤੇ ਮਕਬੂਲੀਅਤ ਬੇਹੱਦ ਵਧੀ। ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ, ਲੱਕ ਤੋੜਨ ਤੇ ਲੀਹੋਂ ਲਾਹੁਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਪਾਉਣ ਤੇ ਲਹਿਰ ਪਰਤੀ ਬੇਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਹਰ ਹਰਬਾ ਵਰਤਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਜੁਝਾਰੂਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਕੈਟਾਂ ਨੇ ਜੋ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੀ ਸਾਡੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਤੇ ਕੈਟ ਸਾਡਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਖਤਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਰਾਡੂ ਦਾ ਅਗਵਾ
ਅਕਤੂਬਰ 1991 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਨੇ ਰੋਮਾਨਿਆ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤ ਮਿਸਟਰ ਲਿਵਿਊ ਰਾਡੂ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਭਾਈ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦੇ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੇ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਮੰਗੀ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਗੱਲ ਨਾ ਬਣੀ ਪਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਰਾਡੂ ਦੀ ਐਨੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਰਤੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਰਾਡੂ ਦਾ ਅਗਵਾ ਬੜੀ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੰਚ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਲੁਧਿਆਣਾ-ਰਾਏਕੋਟ-ਜੋਧਾ-ਜਗਰਾਂਉ-ਮੋਗਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਪਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਾਡੂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਦੇਵਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੋਹਾਲੀ, ਭਾਈ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ, ਭਾਈ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਿਦੇਸ਼ੀ, ਭਾਈ ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਈਸੀ ਤੇ ਹੋਰ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਰਾਡੂ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਸ਼ਹਾਦਤ
1992 ਵਿੱਚ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤਕ ਭਾਰਤੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਟੱਕਰ ਜ਼ੋਰਾਂ ਉੱਪਰ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘ ਹਕੂਮਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਕੂਮਤੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਠਲ੍ਹ ਨਹੀਂ ਪਾ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਹਰ ਹਰਬਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਜਿਸ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਹਕੂਮਤ ਲੱਭਣ ਲਈ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਿੰਘ ਐਨੇ ਉੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਇਖਲਾਕ ਵਾਲੇ ਸਨ ਕਿ ਹਰ ਘਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਠਾਹਰ ਸੀ। ਹਰ ਮਲਵਈ ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਦੋਂ ‘ਬਾਈ ਜੀ’ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ਼ ਯੋਧੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਲਈ ਸਦਾ ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੋਣੀ ਹੀ ਹੋਣੀ ਸੀ।
29 ਜੁਲਾਈ 1992 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡੀ.ਜੀ.ਪੀ., ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਵਿਖੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਗਿੱਲ ਨੇ ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਸੱਚੀ ਹੈ ਕਿ ਝੂਠੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਅਕਸਰ ਹੀ ਨਕਲੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਗਿੱਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਿਊ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਬਲਾਕ-ਏ ਦੇ ਮਕਾਨ ਨੰਬਰ 95 ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਾਬਕਾ ਫ਼ੌਜੀ ਕੌਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।
ਕੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਗ਼ੱਦਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤਕ ਪੁਲਿਸ ਕਿਵੇਂ ਪੁੱਜੀ, ਇਹ ਰਾਜ਼ ਅਜੇ ਤਕ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਨਹੀਂ। ਭਾਈ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕਾਉਂਕੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਸ. ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਹਠੂਰ ਨੇ ਨਸ਼ਰ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਕੀ ਪਤਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਆਵੇ।
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਗਊ-ਘਾਟ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿੱਚ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ 40 ਲੱਖ ਦਾ ਇਨਾਮ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਹਕੂਮਤੀ ਫੋਰਸਾਂ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਤ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਜੁਝਾਰੂ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ, ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਵੜ, ਭਾਈ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ `ਤੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਫੈਸਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਟਿਕਾਣੇ ‘ਤੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਈ ਨਵਨੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਦੀਆਂ ਤੇ ਭਾਈ ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਠਰੂਆ ਨੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਣਾ ਵਾਪਰ ਗਿਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਮਗਰੋਂ ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਰੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ।
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਡੇਢ ਕੁ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਭਰਾ ਸ. ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਗਾਇਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੋ ਕੁ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਭਰਾ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਾਨਸਿਕ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲਦਾ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਦਮੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿਤਾ ਸ. ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਲੈ ਬੈਠੇ! ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਪੁੱਤ ਸ. ਜੱਗਾ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵੀ ਛੱਜਾਵਾਲ਼ ਪਿੰਡ ਨੇੜੇ ਜਗਰਾਂਉ ਵਿਖੇ ਜੂਝ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।
ਅਗਲੇ ਮੁਖੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਮੁਖੀ ਡਾ: ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਥਾਪੇ ਗਏ। ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਕੁਝ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇਹ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੱਥੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ- ਡਾ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ (ਦੁਲਮਾਂ), ਪ੍ਰੋ. ਦਵਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਲਾਹੋਰਿਆ, ਭਾਈ ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਈਸੀ, ਨਵਰੂਪ ਸਿੰਘ ਢੋਟੀਆਂ, ਭਾਈ ਨਵਨੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਦੀਆਂ, ਭਾਈ ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ (ਬੁਟਾਹਰੀ), ਭਾਈ ਮਨੋਹਰ ਸਿੰਘ ਧੀਰਾ, ਭਾਈ ਸ਼ਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੋਧੀ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਵਾਲ, ਭਾਈ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਤਖਾਣਬੱਧ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਕਾਲਖ, ਭਾਈ ਪੰਜਾਬ ਸਿੰਘ ਮਨਾਵਾਂ, ਭਾਈ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤਾਰੀ ਤੂਰ ਬਨਜਾਰਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਭੜੀ ਮਾਨਸਾ, ਭਾਈ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਸਿਹੋੜਾ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਜਗਜੀਤਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਸੱਦਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਭਾਈ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਠਰੂਆ, ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੰਗਤਪੁਰਾ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਛੋਟਾ ਫੌਜੀ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬਾਬਾ, ਭਾਈ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੁਲਾੜ, ਭਾਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਿੰਘ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹਾਂਸ, ਭਾਈ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹਾਂਸ, ਭਾਈ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਬੱਸੀਆਂ।
ਕੰਮ ਜੋ ਵਿਚਾਲੇ ਰਹਿ ਗਏ
ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੇ ਸੰਗੀ-ਸਾਥੀ ਰਹੇ ਸਿੰਘਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮਿਲੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁਖ-ਮੰਤਰੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਬਚਦੇ ਰਹੇ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰੂਪ-ਸਰੂਪ ਹੋਰ ਹੋਣਾ ਸੀ ਪਰ ਜੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ, ਉਹ ਹੋਇਆ ਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ।
–ਖ਼ਾਲਸਿਤਾਨੀ ਜਰਨੈਲ (2017), ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ
